Πέμπτη 30 Οκτωβρίου 2008

ΔΙΑΠΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ

Στις πολλές συζητήσεις που γίνονται κατά καιρούς για το θέμα της διδασκαλίας των θρησκευτικών στα σχολεία, μου κάνει εντύπωση ένα πράγμα: πάρα πολλοί άνθρωποι, ακόμη και μη θρήσκοι, θεωρούν δεδομένο ότι το μάθημα χρειάζεται να διατηρηθεί, αλλά με άλλη μορφή. Υποστηρίζουν, πολύ λογικά, ότι η κατήχηση δεν έχει θέση στα σχολεία, πιστεύουν όμως ότι το μάθημα των θρησκευτικών δεν θα πρέπει να καταργηθεί πλήρως, αλλά να αντικατασταθεί από ένα μάθημα "θρησκειολογίας".

Και έρχομαι εγώ η παράξενη τώρα και αναρωτιέμαι:

Τι τη χρειάζονται τη θρησκειολογία τα παιδιά;

Ποιος ο λόγος να υφίσταται χωριστό μάθημα, και μάλιστα από τις πρώτες ήδη τάξεις του δημοτικού, όπου να παρουσιάζεται στα παιδιά το φαινόμενο της θρησκείας, να διδάσκεται η ιστορία του, να αναπτύσσεται ο ρόλος του;

Για να ξέρουν τα παιδιά την παράδοση του τόπου τους, λένε ορισμένοι. Κατ' εμέ, την παράδοση του τόπου τους μπορούν να τη διδαχτούν στα πλαίσια του μαθήματος της ιστορίας, αλλά και έμμεσα σε άλλα μαθήματα, όπως της λογοτεχνίας, ή ενδεχομένως και ενός μαθήματος λαογραφίας και εθνογραφίας, όπου θα παρουσιάζονται οι παραδόσεις του τόπου μας αλλά και οι παραδόσεις άλλων λαών της γης. Σε ένα τέτοιο μάθημα, όπως το φαντάζομαι, τα παιδιά θα μάθαιναν να εκτιμούν την αξία όλων των παραδόσεων όλων των λαών, θα μάθαιναν να είναι περήφανοι που είναι άνθρωποι και πολίτες του κόσμου, θα διδάσκονταν να έχουν ανοιχτό πνεύμα και αντλούν από όλους τους πολιτισμούς του κόσμου, γιατί όλες οι παραδόσεις του πλανήτη μας είναι κληρονομιά όλων μας.

Για να ξέρουν τα παιδιά την ιστορία της θρησκείας και το ρόλο της, λένε άλλοι. Μα αυτό, λέω εγώ, θα το διδαχτούν στο μάθημα της ιστορίας, μαζί με όλα τα υπόλοιπα ιστορικά γεγονότα. Δεν χρήζει ειδικής μνείας σε ειδικό μάθημα.

Για να αναπτύξουν τα παιδιά μας ηθικές αρχές και αξίες, ισχυρίζονται πολλοί.

Εδώ, ομολογουμένως, το πράγμα σηκώνει κουβέντα.

Είναι γεγονός ότι η παιδεία, έτσι όπως είναι αυτή τη στιγμή διαμορφωμένη, μεριμνά κυρίως - αν όχι αποκλειστικά - για την παροχή τεχνικών γνώσεων και πληροφοριών, καθώς επίσης και για την πλύση εγκεφάλου υπέρ πατρίδος-θρησκείας-οικογένειας μέσω απλών προπαγανδιστικών μεθόδων. Μεριμνά ελάχιστα έως καθόλου για την διάπλαση του χαρακτήρα των παιδιών, για την ουσιαστική τους (δια)μόρφωση, για την ψυχολογική τους ανάπτυξη.

Πώς όμως θα καλυφθεί το κενό αυτό;

Όχι βέβαια με μαθήματα θρησκευτικών, ούτε - πολύ λιγότερο - με μαθήματα θρησκειολογίας, αλλά με μαθήματα - ή πιο σωστά με δραστηριότητες - ψυχολογίας και κοινωνιολογίας, σχεδιασμένα ειδικά για το σκοπό αυτό. Το ιδανικό θα ήταν να συγκροτηθεί ομάδα επιστημόνων από όλες τις αρμόδιες ειδικότητες - ψυχολόγοι, ψυχίατροι, παιδαγωγοί, κοινωνικοί λειτουργοί κλπ - που να προτείνει ένα σωστό πρόγραμμα σπουδών. Μιλάμε βεβαίως για όνειρα φθινοπωρινής νυκτός.

Ελλείψει τέτοιας πρωτοβουλίας και εν αναμονή των εξελίξεων (αμήν), εγώ ως μη ειδική θα πρότεινα να προσληφθούν παιδοψυχολόγοι στα δημοτικά σχολεία και να γίνονται κάθε εβδομάδα θεραπευτικές ομάδες σχεδιασμένες ειδικά για παιδιά. Μέσα από τη διαδικασία αυτή τα παιδιά θα μαθαίνουν να σχετίζονται, θα κοινωνικοποιούνται με ομαλό τρόπο, θα παρακολουθείται η ψυχολογική τους ανάπτυξη, τυχόν προβλήματα θα εντοπίζονται και θα αντιμετωπίζονται εν τη γενέση τους με προσωπικςέ συνεδρίες, και θα γίνονται συναντήσεις με τους γονείς σε τακτά χρονικά διαστήματα για ενημέρωση ή/και συμμετοχή στις ομάδες. Τα παιδιά θα αφομοιώνουν τις ηθικές αξίες με βιωματικό τρόπο και όχι ως τσιτάτα προς παπαγαλισμό και προς τυφλή υπακοή.

Στο γυμνάσιο θα έπρεπε να υπάρχει οπωσδήποτε μάθημα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης (ενδεχομένως στα πλαίσια του μαθήματος "κοινωνικοποίησης"), σωστά οργανωμένο και αυτό από ειδικούς, όχι κάποιο γελοίο εγχειρίδιο με οδηγίες χρήσης του ανθρώπινου σώματος που θα διδάσκεται από άνεργους φιλόλογους. Επίσης στο γυμνάσιο τα παιδιά θα μπορούσαν και θα έπρεπε να αρχίσουν να προσφέρουν έργο, να γνωρίζουν τι σημάινει εργασία. Θα μπορούσαν να προσφέρουν εθελοντική εργασία σε διάφορους φορείς, σε φιλανθρωπικές οργανώσεις λόγου χάρη, ενώ στο λύκειο θα μπορούσαν να προβλέπονται σε διάφορες επιχειρήσεις ή σε δημόσιους φορείς θέσεις εργασίας μειωμένης απασχόλησης ειδικά για τα παιδιά, ώστε να έρχονται σε επαφή με τον "αληθινό" κόσμο, να σχηματίζουν μια εικόνα του τι σημαίνει εργασία, μια εικόνα από τη φύση διαφόρων επαγγελμάτων (παρεμπιπτόντως να βγάζουν και κανένα χαρτζηλίκι).

Αυτά εκ του προχείρου ως προς την εκπαιδευτική μου μεταρρύθμιση.

Για μεταρρυθμίσεις στους λοιπούς τομείς του δημόσιου βίου θα επανέλθω εν ευθέτω.

Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2008

ΠΑΡΤΥ ΓΕΝΕΘΛΙΩΝ

Σήμερα συνόδευσα την κόρη μου σε παιδικό πάρτυ για τα γενέθλια μιας συμμαθήτριάς της. Είναι το δεύτερο που πηγαίνει αυτό το μήνα. Όπως και το προηγούμενο, έτσι και αυτό δεν έγινε στο σπίτι του παιδιού που γιόρταζε, αλλά σε έναν παιδότοπο. Έτοιμα τα φαγητά, έτοιμη η τούρτα, έτοιμη η εμψύχωση (ανιμασιόν στα ελληνικά), έτοιμη η διασκέδαση. Όλα πακέτο.

Όπως πληροφορήθηκα, τόσο στη μία περίπτωση όσο και στην άλλη, τα ίδια τα παιδιά είχαν ζητήσει να γίνει το πάρτυ τους εκεί και όχι στο σπίτι. Ο λόγος; Είχαν πάει στα πάρτυ άλλων παιδιών, τα οποία επίσης είχαν γίνει σε παιδότοπους, και ήθελαν κι αυτά το ίδιο. Κώλο βλέπω, κώλο θέλω (ισπανική παροιμία).

Γιατί με ενοχλεί τόσο πολύ; αναρωτήθηκα. Ο παιδότοπος είναι μια εύκολη και πρακτική λύση. Η νοικοκυρά γλυτώνει το μαγείρεμα και την προετοιμασία, απαλλάσσεται από την ανάγκη και από την ευθύνη να σαλαγάει δεκαπέντε ή και περισσότερους μικρούς διαβόλους, και δεν της γίνεται και το σπίτι καλοκαιρινό, να έχει και φασίνα στο καπάκι μετά από το ξεθέωμα. Άσε που τα μικρά διασκεδάζουν περισσότερο, χοροπηδάνε ασύδοτα μέσα στην απόλυτη ασφάλεια των φουσκωτών κάστρων και των διχτιών ασφαλείας, εφορμούν και αλαλάζουν ανενόχλητα, συμμετέχουν στα παιχνίδια που τους οργανώνει μια νεράιδα ή κάποιος παλιάτσος, ενώ οι γονείς απολαμβάνουν ήσυχοι το καφεδάκι τους απ' έξω.

Γιατί όχι λοιπόν;

Μάλλον πρέπει να είμαι πολύ ανόητη. Γιατί δεν μου αρέσει όλο αυτό. Δεν μου αρέσει το πλαστικό φαγητό και η ετοιματζήδικι τούρτα, δεν μου αρέσει η προκάτ διασκέδαση, δεν μου αρέσει η ασύδοτη εκτόνωση των παιδιών, δεν μου αρέσει η μουσική με το δυνατό μπητ και τα στροβοσκοπικά φώτα (προπαίδεια για το μεθαυριανό κλάμπινγκ), και πάνω απ' όλα δεν μου αρέσει να αντιμετωπίζεται μια παιδική γιορτή σαν αγγαρεία προς διεκπεραίωση.

Δεν θέλω να διεκπεραιώσουν κάποιοι μισθοφόροι τη γιορτή του παιδιού μου. Θέλω να έχω τη χαρά να ετοιμάσω εγώ προσωπικά αυτά που θα προσφέρω στους καλεσμένους μου και να εισπράξω τη δική τους χαρά σε αντάλλαγμα. Θέλω να ετοιμάσω φαγητά, να φτιάξω τούρτα, να στολίσω το σπίτι μου μαζί με το παιδί μου, να υποδεχτώ τους φίλους του, να οργανώσω ομαδικά παιχνίδια, να επιλέξω μουσική, να συναναστραφώ με τους γονείς και με τα παιδιά, να έχω μια προσωπική και όχι μια διεκπεραιωτική σχέση μαζί τους.

Κουραστικό;

Ναι, κυρίες μου και κύριοι, κουραστικό. Είναι κουραστικό να αναλαμβάνεις τις ευθύνες σου. Είναι κουραστικό να δημιουργείς τις συνθήκες για ουσιαστική σχέση. Είναι κουραστικό να προσφέρεις κάτι από τον εαυτό σου, να ανοίγεις το σπιτικό σου, να συμμετέχεις στη ζωή, να είσαι δράστης και όχι θεατής. Άμα δε βρέξεις κώλο, όμως, δεν τρως ψάρι (ελληνική παροιμία).

Καθήσαμε γύρω γύρω στα τραπέζια, περίπου όπως στους γάμους και στα βαφτίσια ή στα μνημόσυνα και στις κηδείες. Η στενή οικογένεια σε ένα μακρόστενο τραπέζι χωριστά, οι υπόλοιποι τήδε κακείσε εική και ως έτυχε. Ανθρώπινη επαφή μηδέν. Ανταλάξαμε ένα τυπικό χαμόγελο με την άφιξή μας και άλλο ένα με την αναχώρηση. Η κόρη μου χοροπήδηξε δίπλα στα άλλα παιδάκια, έφαγε τούρτα, πήρε κι ένα κουκλάκι, και φύγαμε. Άγνωστοι μεταξύ αγνώστων.

Χρόνια πολλά.

Παρασκευή 24 Οκτωβρίου 2008

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Μου έκαναν δώρο ένα βιβλίο του αγαπητού μου Ουμπέρτο Έκο,
Εμπειρίες μετάφρασης: λέγοντας σχεδόν το ίδιο,
με μια αφιέρωση:

Η ίδια η ζωή είναι μια μετάφραση.
Πιο πολύ κι από τις λέξεις, πρόσεξε μη χάσεις το νόημα.

Δευτέρα 13 Οκτωβρίου 2008

ΤΩΡΑ ΑΥΤΟ ΤΙ ΝΑ ΤΟ ΚΑΝΩ;;;

Φέτος η κόρη μου πήγε στο νηπιαγωγείο.

Στη συγκέντρωση που έγινε την μέρα έναρξης της σχολικής χρονιάς η δασκάλα μας είπε ότι "θα επικοινωνούμε με σημειώματα μέσα στα καλαθάκια των παιδιών". Η χρήση της λέξης "καλαθάκια" μου έφερε νοσταλγία, σε μια εποχή όπου τα σακίδια με το Μπομπ το Σφουγγαράκη και τα συναφή μόνο καλαθάκια δεν θυμίζουν. Βέβαια υπάρχουν και άλλοι τρόποι επικοινωνίας, όπως ανακοινώσεις στην είσοδο και προφορική επικοινωνία για κάθε τι έκτακτο.

Το πρώτο σημείωμα που μας ήρθε με τον τρόπο αυτό ήταν ένα έντυπο για την κατάσταση της υγείας του παιδιού, το οποίο έπρεπε να συμπληρωθεί από τους αρμόδιους γιατρούς και να παραδοθεί στο σχολείο.

Το δεύτερο ήταν ένα εθνεγερτικό ποίημα, με το όνομα της κόρης μου γραμμένο από κάτω, εμφανώς προς αποστήθιση για την επικείμενη εθνική γιορτή.



Έφαγα ένα μικρό σοκ, ομολογώ. Η μικρή δεν ξέρει τι είναι "της Αλβανίας τα βουνά" ούτε η "δόξα του σαράντα" ούτε τα άλλα συναφή που αναφέρονται στο ποίημα. Πολύ αμφιβάλλω ότι πρόλαβαν να της τα μάθουν μέσα στις δυο εβδομάδες που πηγαίνει εκεί. Η κόρη μου δεν γνωρίζει ούτε καν ανάγνωση. Υποθέτω ότι ο ποιητής εννοούσε ότι οφείλουμε εμείς, οι γονείς, να της το διαβάζουμε κάθε μέρα και να τη βάζουμε να το παπαγαλίζει μέχρι να το πει νεράκι. Επειδή όμως δεν μας δόθηκε ρητώς τέτοια οδηγία, κατόπιν εμβριθών διαβουλεύσεων με τον πατέρα της μικρής, αποφασίσαμε να κάνουμε την πάπια.

Δεν υπάρχει περίπτωση να μάθω στο παιδί μου αυτό το ανοσιούργημα. Ούτε όμως ήθελα και να έρθω σε αντιπαράθεση με τη δασκάλα και να καθήσω να συζητήσω την ιδεολογική μου τοποθέτηση. Την ημέρα της γιορτής απλώς θα "αρρωστήσει" εντελώς τυχαία. Αλλά και να πάει στη γιορτή, τι πιο φυσικό ένα παιδάκι να μη θυμάται το ποιηματάκι του ή να ντρέπεται να το πει;

Όμως το κακό δεν τελείωσε εκεί. Εχτές ανοίγοντας το "καλαθάκι" της (ροζ λούτρινο σακίδιο με τον Γουίνι το αρκουδάκι απ' έξω) βρήκα το παρακάτω φυλλάδιο που με άφησε να χάσκω από κατάπληξη.


Πολλοί ίσως να απορούν με την κατάπληξή μου. Στην Ελλάδα ζούμε. Την ορθόδοξη χριστιανική Ελλάδα. Τι το παράξενο σε ένα χριστιανικό φυλλάδιο στα καλαθάκια των παιδιών;

Αφήνω κατά μέρος το γεγονός ότι η δασκάλα γνωρίζει πως είμαστε άθεοι, διότι με την εγγραφή είχα ζητήσει απαλλαγή από τα θρησκευτικά όπως το δικαιούμαι, και ενημερώθηκα ότι στο νηπιαγωγείο δεν υπάρχει συγκεκριμένη ώρα θρησκευτικών, όπως στο δημοτικό, διότι δεν υπάρχει κανονικό πρόγραμμα, και επομένως δεν είναι δυνατόν να εντοπιστούν οι ώρες που γίνονται αναφορές στη θρησκεία ώστε να μην συμμετέχει το παιδί εκείνες τις ώρες. Εκκλησιασμός ούτως ή άλλως δεν γίνεται, όπως έμαθα. Το πρωί κάνουν μια προσευχή, όταν όμως η δασκάλα με ρώτησε αν ήθελα να βγαίνει το παιδί μου έξω από την τάξη την ώρα εκείνη, απάντησα φυσικά όχι, δεν θέλω να γίνει δακτυλοδεικτούμενο ένα πεντάχρονο κοριτσάκι την πρώτη του χρονιά στο σχολείο. Αρκετά έχει στο κεφάλι της, με καινούριες συντροφιές, καινούριο χώρο, καινούριες καταστάσεις, ας μην έχει να διαχειριστεί και αυτό. Όταν πάλι με ρώτησε αν θέλω να μην συμμετέχει στη φάτνη που στήνουν για τη γιορτή των χριστουγέννων όπου ντύνονται αγγελουδάκια, ρώτησα, συμμετέχουν όλα τα παιδιά στη γιορτή; Ναι, μου λέει η δασκάλα. Ε τότε να ντυθεί και αγγελουδάκι και μάγος και βοσκός και αγελάδα και ότι άλλο τραβά η ψυχή της, είπα. Να συμμετέχει στο παιχνίδι με τους συμμαθητές της. Όλοι όλοι αντάμα και ο ψωριάρης χώρια; Δεν βλέπω το λόγο να της το κάνω αυτό. Λέμε στο σπίτι τα δικά μας παραμύθια, της εξηγώ ότι και τα παραμύθια με το χριστούλη είναι παραμύθια και αυτά όπως όλα, μόνο που μερικοί άνθρωποι τα νομίζουν αληθινά, και καθαρίζουμε.

Αφήνω λοιπόν κατά μέρος το γεγονός ότι εμείς είμαστε άθεοι, και η δασκάλα θα μπορούσε να το λάβει υπ' όψη της και να μην χώσει το φυλλαδιάκι στο δικό μας καλαθάκι. Το αφήνω κατά μέρος και αναρωτιέμαι:

Είναι νόμιμο αυτό που έγινε;

Στο σχολείο του παιδιού, φορέα της κρατικής παιδείας, είναι νόμιμο να διανέμονται φυλλάδια που διαφημίζουν τις δραστηριότητες μιας συγκεκριμένης εξωσχολικής ομάδας; Χριστιανικής ή όχι, δεν έχει σημασία. Με πιο κριτήριο αποφασίζουν οι δάσκαλοι ή οι διευθυντές ή δεν ξέρω κι εγώ ποιος ότι θα διαθέσουν το σχολικό μηχανισμό ως φορέα για την προώθηση των δραστηριοτήτων του συγκεκριμένου σωματείου ή συλλόγου ή οτιδήποτε άλλο είναι τέλος πάντων αυτή η "νεανική συντροφιά";

Να πάω λοιπόν κι εγώ με φυλλάδια της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης, της οποίας είμαι μέλος, και να τους ζητήσω να τα μοιράσουν στα παιδιά επειδή κρίνω ότι οι δραστηριότητες της εταιρείας είναι ωφέλιμες για την μόρφωση και την διάπλαση του χαρακτήρα τους; Θα το δεχτούν και αυτό, ή μήπως όχι; Μέσω ποιου μηχανισμού παίρνονται αυτές οι αποφάσεις;

Σκέφτηκα να πάω στο σχολείο και να ρωτήσω για να λύσω την απορία μου, αλλά κώλωσα. Πολύ απλά, δεν είχα το κουράγιο ούτε τη διάθεση να έρθω σε αντιπαράθεση με τη δασκάλα και με τα όσα εκπροσωπεί. Δεν είχα το κουράγιο να μπω σε συζήτηση για το κατά πόσον είναι θεμιτό κάτι τέτοιο. Και άλλωστε τι σημασία έχει; Την προσευχή το πρωί θα συνεχίσουν να την λένε. Τη φάτνη τα χριστούγεννα θα συνεχίσουν να τη στήνουν. Και τα φυλλάδια το πιθανότερο είναι ότι θα συνεχίσουν να τα χώνουν στα καλαθάκια.

Δεν έχω το κουράγιο να τα βάλω με όλα αυτά. Το μόνο που νιώθω ότι μπορώ να κάνω, το μόνο που κάνω, είναι να φτιάχνω για την κόρη μου άλλα παραμύθια. Παραμύθια που να την μαθαίνουν να σκέφτεται ελεύθερα.

Ιδού και η πίσω όψη του φυλλαδίου, έτσι για να έχετε πλήρη εικόνα της προσφοράς της "νεανικής συντροφιάς" της ενορίας μας στα παιδιά μας!

Πέμπτη 9 Οκτωβρίου 2008

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ: Η "ΑΛΛΗ ΑΠΟΨΗ"

Και μια πολύ σωστή τοποθέτηση της "άλλης πλευράς" επί του θέματος της διδασκαλίας θρησκευτικών στα σχολεία, εδώ.

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ ΧΑΜΕΝΗΣ ΝΙΟΤΗΣ

Διαβάστε ένα πολύ καλό κείμενο για την παιδεία εδώ, σε ένα ενδιαφέρον μπλογκ.