Έχουμε συνηθίσει να κρίνουμε έναν καλλιτέχνη από το έργο του και όχι από τη ζωή του. Εκ πρώτης όψεως μοιάζει σωστό και λογικό. Κρίνουμε το έργο, την τέχνη, τη δημιουργία: σημασία έχει τι έκανε ο καλλιτέχνης, όχι ποιος ήταν. Ως ποιο σημείο όμως;
Πληροφορήθηκα πρόσφατα από ένα άρθρο της El País, αφιερωμένο στις σχέσεις μεγάλων συγγραφέων με τα παιδιά τους, ότι ο μεγάλος νομπελίστας χιλιανός ποιητής που ύμνησε τον έρωτα όσο κανείς άλλος, ο αγαπημένος μου Πάβλο Νερούδα, είχε μια κόρη από το γάμο του με την ολλανδή Maryka Antonieta Hagenaar, μια κόρη που έπασχε από υδροκεφαλία και πέθανε στα οκτώ της χρόνια στην Χάουντα της Ολλανδίας, χωρίς να έχει καμμία επαφή με τον πατέρα της.
Η μικρή Μάλβα Μαρίνα Τρινιδάδ γεννήθηκε στη Μαδρίτη, όπου ζούσε τότε το ζευγάρι. Οι γονείς της χώρισαν σύντομα και απ' ό,τι φαίνεται οι σχέσεις τους δεν ήταν διόλου καλές. Η μητέρα επέστρεψε στην Ολλανδία μαζί με την κόρη της, και ο πατέρας δεν ξαναείδε τη μικρή. Κατά καιρούς έστελνε χρήματα για το παιδί, αλλά σποραδικά και ακανόνιστα. Όταν ειδοποιήθηκε για τον θάνατό του, δεν απάντησε καν.
Οπωσδήποτε η κακή σχέση με τη μητέρα του παιδιού, καθώς και η απόσταση, δεν ευνοούσε τη διατήρηση μιας θερμής προσωπικής σχέσης με το παιδί. Είναι όμως αυτή η εξήγηση επαρκής για την πλήρη αποστασιοποίηση; Και αν είναι επαρκής εξήγηση, είναι και επαρκής δικαιολογία; Εύλογα αναρωτιέται κανείς, μήπως έπαιξε ρόλο και η ασθένεια της μικρής; Αν επρόκειτο για ένα υγιές, έξυπνο και χαριτωμένο κοριτσάκι, θα είχε κρατήσει άραγε την ίδια στάση ο Πάβλο; Δεν το ξέρουμε και δεν θα το μάθουμε, θα μπορούσε κανείς να πει ότι δεν μας αφορά κιόλας, δεν είμαστε προσωπικοί του φίλοι, είμαστε απλοί καταναλωτές του έργου του, με μόνο δικαίωμα να κρίνουμε την αξία της τέχνης του και όχι τις προσωπικές επιλογές του.
Τι τα θέλετε όμως, αγαπητοί μου, εγώ ποτέ ξανά δεν θα μπορέσω να διαβάσω τα μαγευτικά στιχάκια που γράφει ο Καπετάνιος στην αγαπημένη του χωρίς να σκεφτώ ότι η αγάπη αυτή είναι μισή. Αν βάλω στη ζυγαριά των αξιών μου τον πιο φλογερό εραστή από τη μία και τον πιο στοργικό πατέρα από την άλλη, κερδίζει ο δεύτερος με συντριπτική διαφορά. Ας κατήσει η Ματίλντα τον Πάβλο της και να τον χαίρεται. Άνθρωπο που ξέρει ν' αγαπά και να δίνεται μόνο στα εύκολα δεν τον έχω και σε μεγάλη εκτίμηση, και η ποίησή του μου φαίνεται τώρα πια ρηχή και άνευ ουσίας.
Μέσα από το ίδιο άρθρο έμαθα ότι ο ιάπωνας συγγραφέας Κενζαμπουρό Όε αντιμετώπισε τελείως διαφορετικά μια παρόμοια κατάσταση. Ο μεγάλος γιος του, o Χικάρι, έπασχε από σοβαρή εγκεφαλική βλάβη. Ο πατέρας του όχι μόνο δεν τον εγκατέλειψε αλλά τον περιέβαλλε με αγάπη και στοργή, και το λογοτεχνικό του έργο εμπνεύστηκε σε μεγάλο βαθμό από την εμπειρία της σχέσης με τον γιο του.
Άλλες οι συνθήκες, βέβαια: ο Όε έμεινε μαζί με τη γυναίκα του κι έκαναν άλλα δύο παιδιά, δεν χώρισαν όπως ο Πάβλο με την Μαρύκα, ούτε μετακόμισαν σε αλλη χώρα ο ένας και άλλη ο άλλος. Παρόλα αυτά αναρωτιέμαι: να είναι τάχα επαρκής αυτή η εξήγηση, και αν ναι, να είναι επαρκής δικαιολογία;
Ίσως είναι άδικο να κατηγορήσω τον Νερούδα για άστοργο πατέρα χωρίς να γνωρίζω λεπτομέρειες για τα αίτια της επιλογής του. Αλλά δεν μπορώ παρά να υποκλιθώ μπροστά στο μεγαλείο του Όε, που διάλεξε να συνυφάνει το ρόλο του πατέρα με εκείνον του καλλιτέχνη και να θρέψει τον έναν με τα βιώματα του άλλου.
Κατόπιν τούτου βέβαια ο Κενζαμπουρό ανέβηκε πολύ στην εκτίμησή μου και ξύπνησε το ενδιαφέρον μου να διαβάσω έργα του. Δεν ξέρω πώς θα είναι από καλλιτεχνικής άποψης, ελπίζω όμως ότι θα έχουν συναισθηματικό βάθος αν μη τι άλλο.
Ίσως ακούγεται απλοϊκή μια τέτοια θεώρηση, ιδίως από τους λάτρεις της υψηλής τέχνς. Τι τα θέτε όμως, αγαπητοί μου αναγνώστες, έτσι είμ' εγώ, απλοϊκή και αφελής. Βάζω πιο ψηλά σαν αξία τη συναισθηματική πληρότητα και συνέπεια από την καλλιτεχνική έκφραση, και έχω και το θράσος να τις βάζω και στην ίδια ζυγαριά, κι ας είναι τόσο διαφορετικά πράγματα.
Είναι άραγε όμως τόσο διαφορετικά; Είναι πράγματι ασύνδετη η ζωή του καλλιτέχνη από το έργο του;
Κάποτε λάτρευα τα βιβλία του Ρίτσαρντ Μπαχ, ξέρετε, ο "Γλάρος Ιωνάθαν", οι "Ψευδαισθήσεις", το "Ένα" και τα λοιπά. Βιβλία που φιλοδοξούν να δώσουν πρότυπα σχέσης - συντροφικής σχέσης, ερωτικής σχέσης, υπερβατικής σχέσης με τους άλλους και με τον εαυτό μας - βιβλία που φιλοδοξούν να δώσουν πρότυπα ζωής, πρότυπα προσωπικής ανάπτυξης. Από έναν άνθρωπο που φαινομενικά εμβαθύνει τόσο στον εαυτό του και στις σχέσεις, περιμένει κανείς συναισθηματικό βάθος και συνέπεια.
Μαθαίνω λοιπόν κάποια στιγμή ότι ο καλός μας Ρίτσαρντ εγκατέλειψε σύζυγο και έξι παιδιά για να πετάει με το διπλάνο του ανά την επικράτεια και να διαλογίζεται πάνω στα υπερβατικά θέματα που τον συναρπάζουν. Θα πει κανείς, αν το ζευγάρι δεν τα πήγαινε καλά, καλά έκανε και χώρισε. Συμφωνώ και επαυξάνω και ρωτώ: και τα παιδιά; Πώς αφήνεις κύριε την άλλη με έξι παιδιά να τραβιέται μόνη της κι εσύ να μην είσαι καν κάπου κοντά, να μην συμπαραστέκεσαι, να μην συμμετέχεις; Πώς θέλεις να λέγεσαι πατέρας;
Ο Ρίτσαρντ χώρισε τη γυναίκα του Μπέτ επειδή, λέει, εκείνος ήταν κατά του γάμου. Θα μπορούσε κανείς να πει, τώρα το θυμήθηκε, μετά από έξι παιδιά; Αλλά τέλος πάντων πες ότι άργησε να το συνειδητοποιήσει, ούτε ο πρώτος θα ήταν ούτε ο τελευταίος. Σεβαστόν, αλλά στην πορεία φαίνεται άλλαξε πάλι γνώμη για το γάμο, γιατί μερικά χρόνια αργότερα παντρεύτηκε την λατρεμένη του Λέσλι. Μάλλον λοιπόν δεν ήταν κατά του γάμου, ήταν κατά της Μπετ, και δικαίωμά του.
Και ξαναλέω: τα παιδιά;
Ένας γιος του Μπαχ, ο Τζόναθαν, έγραψε κι αυτός ένα βιβλίο ,για τον πατέρα που ποτέ δεν γνώρισε. Βλέπετε ο πατέρας του ήξερε να γράφει βιβλία για το γλάρο Ιωνάθαν, αλλά δεν ήξερε φροντίσει τον αληθινό μικρό Ιωνάθαν που τον είχε ανάγκη.
Θα μου πείτε τα γνωστά, η τέχνη, η κλίση, η έκφραση, η υψηλή αποστολή και τα τοιαύτα. Να την χαίρονται την υψηλή αποστολή τους, εγώ τα βιβλία του Μπαχ τα πέταξα στην άκρη κι έχασα πάσα ιδέα: από τον άνθρωπο αυτό δεν έχω τίποτα να μάθω, γιατί κι ο ίδιος αρνήθηκε να μάθει από τη ζωή στη γη, προτίμησε να μείνει στα σύννεφα.
Και μη μου φέρει κανείς το παράδειγμα του Σιντάρτα Γκωτάμα, που την κοπάνησε από το σπίτι κι άφησε τη γυναίκα του με ανήλικο παιδί για να διαλογίζεται κάτω από δέντρα και να βρει τη φώτιση, γιατί έχω ράμματα και για τη δική του γούνα. Αν μου ερχόταν εμένα ο προκομμένος μετά από οκτώ χρόνια διαλογισμού να μου πει ότι έγινε βούδας, θα έτρωγε τον πλάστη στο φωτισμένο του κεφάλι!
Πληροφορήθηκα πρόσφατα από ένα άρθρο της El País, αφιερωμένο στις σχέσεις μεγάλων συγγραφέων με τα παιδιά τους, ότι ο μεγάλος νομπελίστας χιλιανός ποιητής που ύμνησε τον έρωτα όσο κανείς άλλος, ο αγαπημένος μου Πάβλο Νερούδα, είχε μια κόρη από το γάμο του με την ολλανδή Maryka Antonieta Hagenaar, μια κόρη που έπασχε από υδροκεφαλία και πέθανε στα οκτώ της χρόνια στην Χάουντα της Ολλανδίας, χωρίς να έχει καμμία επαφή με τον πατέρα της.
Η μικρή Μάλβα Μαρίνα Τρινιδάδ γεννήθηκε στη Μαδρίτη, όπου ζούσε τότε το ζευγάρι. Οι γονείς της χώρισαν σύντομα και απ' ό,τι φαίνεται οι σχέσεις τους δεν ήταν διόλου καλές. Η μητέρα επέστρεψε στην Ολλανδία μαζί με την κόρη της, και ο πατέρας δεν ξαναείδε τη μικρή. Κατά καιρούς έστελνε χρήματα για το παιδί, αλλά σποραδικά και ακανόνιστα. Όταν ειδοποιήθηκε για τον θάνατό του, δεν απάντησε καν.
Οπωσδήποτε η κακή σχέση με τη μητέρα του παιδιού, καθώς και η απόσταση, δεν ευνοούσε τη διατήρηση μιας θερμής προσωπικής σχέσης με το παιδί. Είναι όμως αυτή η εξήγηση επαρκής για την πλήρη αποστασιοποίηση; Και αν είναι επαρκής εξήγηση, είναι και επαρκής δικαιολογία; Εύλογα αναρωτιέται κανείς, μήπως έπαιξε ρόλο και η ασθένεια της μικρής; Αν επρόκειτο για ένα υγιές, έξυπνο και χαριτωμένο κοριτσάκι, θα είχε κρατήσει άραγε την ίδια στάση ο Πάβλο; Δεν το ξέρουμε και δεν θα το μάθουμε, θα μπορούσε κανείς να πει ότι δεν μας αφορά κιόλας, δεν είμαστε προσωπικοί του φίλοι, είμαστε απλοί καταναλωτές του έργου του, με μόνο δικαίωμα να κρίνουμε την αξία της τέχνης του και όχι τις προσωπικές επιλογές του.
Τι τα θέλετε όμως, αγαπητοί μου, εγώ ποτέ ξανά δεν θα μπορέσω να διαβάσω τα μαγευτικά στιχάκια που γράφει ο Καπετάνιος στην αγαπημένη του χωρίς να σκεφτώ ότι η αγάπη αυτή είναι μισή. Αν βάλω στη ζυγαριά των αξιών μου τον πιο φλογερό εραστή από τη μία και τον πιο στοργικό πατέρα από την άλλη, κερδίζει ο δεύτερος με συντριπτική διαφορά. Ας κατήσει η Ματίλντα τον Πάβλο της και να τον χαίρεται. Άνθρωπο που ξέρει ν' αγαπά και να δίνεται μόνο στα εύκολα δεν τον έχω και σε μεγάλη εκτίμηση, και η ποίησή του μου φαίνεται τώρα πια ρηχή και άνευ ουσίας.
Μέσα από το ίδιο άρθρο έμαθα ότι ο ιάπωνας συγγραφέας Κενζαμπουρό Όε αντιμετώπισε τελείως διαφορετικά μια παρόμοια κατάσταση. Ο μεγάλος γιος του, o Χικάρι, έπασχε από σοβαρή εγκεφαλική βλάβη. Ο πατέρας του όχι μόνο δεν τον εγκατέλειψε αλλά τον περιέβαλλε με αγάπη και στοργή, και το λογοτεχνικό του έργο εμπνεύστηκε σε μεγάλο βαθμό από την εμπειρία της σχέσης με τον γιο του.
Άλλες οι συνθήκες, βέβαια: ο Όε έμεινε μαζί με τη γυναίκα του κι έκαναν άλλα δύο παιδιά, δεν χώρισαν όπως ο Πάβλο με την Μαρύκα, ούτε μετακόμισαν σε αλλη χώρα ο ένας και άλλη ο άλλος. Παρόλα αυτά αναρωτιέμαι: να είναι τάχα επαρκής αυτή η εξήγηση, και αν ναι, να είναι επαρκής δικαιολογία;
Ίσως είναι άδικο να κατηγορήσω τον Νερούδα για άστοργο πατέρα χωρίς να γνωρίζω λεπτομέρειες για τα αίτια της επιλογής του. Αλλά δεν μπορώ παρά να υποκλιθώ μπροστά στο μεγαλείο του Όε, που διάλεξε να συνυφάνει το ρόλο του πατέρα με εκείνον του καλλιτέχνη και να θρέψει τον έναν με τα βιώματα του άλλου.
Κατόπιν τούτου βέβαια ο Κενζαμπουρό ανέβηκε πολύ στην εκτίμησή μου και ξύπνησε το ενδιαφέρον μου να διαβάσω έργα του. Δεν ξέρω πώς θα είναι από καλλιτεχνικής άποψης, ελπίζω όμως ότι θα έχουν συναισθηματικό βάθος αν μη τι άλλο.
Ίσως ακούγεται απλοϊκή μια τέτοια θεώρηση, ιδίως από τους λάτρεις της υψηλής τέχνς. Τι τα θέτε όμως, αγαπητοί μου αναγνώστες, έτσι είμ' εγώ, απλοϊκή και αφελής. Βάζω πιο ψηλά σαν αξία τη συναισθηματική πληρότητα και συνέπεια από την καλλιτεχνική έκφραση, και έχω και το θράσος να τις βάζω και στην ίδια ζυγαριά, κι ας είναι τόσο διαφορετικά πράγματα.
Είναι άραγε όμως τόσο διαφορετικά; Είναι πράγματι ασύνδετη η ζωή του καλλιτέχνη από το έργο του;
Κάποτε λάτρευα τα βιβλία του Ρίτσαρντ Μπαχ, ξέρετε, ο "Γλάρος Ιωνάθαν", οι "Ψευδαισθήσεις", το "Ένα" και τα λοιπά. Βιβλία που φιλοδοξούν να δώσουν πρότυπα σχέσης - συντροφικής σχέσης, ερωτικής σχέσης, υπερβατικής σχέσης με τους άλλους και με τον εαυτό μας - βιβλία που φιλοδοξούν να δώσουν πρότυπα ζωής, πρότυπα προσωπικής ανάπτυξης. Από έναν άνθρωπο που φαινομενικά εμβαθύνει τόσο στον εαυτό του και στις σχέσεις, περιμένει κανείς συναισθηματικό βάθος και συνέπεια.
Μαθαίνω λοιπόν κάποια στιγμή ότι ο καλός μας Ρίτσαρντ εγκατέλειψε σύζυγο και έξι παιδιά για να πετάει με το διπλάνο του ανά την επικράτεια και να διαλογίζεται πάνω στα υπερβατικά θέματα που τον συναρπάζουν. Θα πει κανείς, αν το ζευγάρι δεν τα πήγαινε καλά, καλά έκανε και χώρισε. Συμφωνώ και επαυξάνω και ρωτώ: και τα παιδιά; Πώς αφήνεις κύριε την άλλη με έξι παιδιά να τραβιέται μόνη της κι εσύ να μην είσαι καν κάπου κοντά, να μην συμπαραστέκεσαι, να μην συμμετέχεις; Πώς θέλεις να λέγεσαι πατέρας;
Ο Ρίτσαρντ χώρισε τη γυναίκα του Μπέτ επειδή, λέει, εκείνος ήταν κατά του γάμου. Θα μπορούσε κανείς να πει, τώρα το θυμήθηκε, μετά από έξι παιδιά; Αλλά τέλος πάντων πες ότι άργησε να το συνειδητοποιήσει, ούτε ο πρώτος θα ήταν ούτε ο τελευταίος. Σεβαστόν, αλλά στην πορεία φαίνεται άλλαξε πάλι γνώμη για το γάμο, γιατί μερικά χρόνια αργότερα παντρεύτηκε την λατρεμένη του Λέσλι. Μάλλον λοιπόν δεν ήταν κατά του γάμου, ήταν κατά της Μπετ, και δικαίωμά του.
Και ξαναλέω: τα παιδιά;
Ένας γιος του Μπαχ, ο Τζόναθαν, έγραψε κι αυτός ένα βιβλίο ,για τον πατέρα που ποτέ δεν γνώρισε. Βλέπετε ο πατέρας του ήξερε να γράφει βιβλία για το γλάρο Ιωνάθαν, αλλά δεν ήξερε φροντίσει τον αληθινό μικρό Ιωνάθαν που τον είχε ανάγκη.
Θα μου πείτε τα γνωστά, η τέχνη, η κλίση, η έκφραση, η υψηλή αποστολή και τα τοιαύτα. Να την χαίρονται την υψηλή αποστολή τους, εγώ τα βιβλία του Μπαχ τα πέταξα στην άκρη κι έχασα πάσα ιδέα: από τον άνθρωπο αυτό δεν έχω τίποτα να μάθω, γιατί κι ο ίδιος αρνήθηκε να μάθει από τη ζωή στη γη, προτίμησε να μείνει στα σύννεφα.
Και μη μου φέρει κανείς το παράδειγμα του Σιντάρτα Γκωτάμα, που την κοπάνησε από το σπίτι κι άφησε τη γυναίκα του με ανήλικο παιδί για να διαλογίζεται κάτω από δέντρα και να βρει τη φώτιση, γιατί έχω ράμματα και για τη δική του γούνα. Αν μου ερχόταν εμένα ο προκομμένος μετά από οκτώ χρόνια διαλογισμού να μου πει ότι έγινε βούδας, θα έτρωγε τον πλάστη στο φωτισμένο του κεφάλι!
17 σχόλια:
Απολαυστικότατο ήταν το κείμενό σου Αόρατη Μελάνη!
Θα μπορούσε να είχε και τίτλο «Τι υποκρισία!» ή «Πρέπει να μάθουμε να είμαστε ο εαυτός μας!»
Κι εγώ μεγάλωσα με τον «Γλάρο Ιωνάθαν» ίσως επειδή λάτρευα τον Neil Diamond και αγάπησα την ταινία. Τον Richard Bach βέβαια τον απέρριψα, μόλις διάβασα τις «Ψευδαισθήσεις» και επειδή γνώρισα τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις δεν με προβληματίζει η υποκρισία του.
Αντιλαμβάνεσαι πιστεύω τι θέλω να πω μ’ αυτό. Όλοι αυτοί που δείχνουν τόση μεγάλη πίστη στο θεό, πρέπει να είναι υποκριτές και όταν τους ακούμε, πρέπει να κρατούμε μικρό καλάθι.
Δεν μπορώ να αντισταθώ και να μην σας αφιερώσω ένα κομματάκι από εκείνο την υπέροχη ταινία. Jonathan Livingston Seagull - Be
Να γιατί πρέπει να μάθουμε να είμαστε ο εαυτός μας, για να μπορούμε να απορρίπτουμε την υποκρισία!
Επιτρέψτε μου να αντιπροσωπεύσω την αντίθετη άποψη.
Ο συγγραφεάς κάποτε δημιούργησε ένα έργο. Από εκεί και πέρα, η δική του σχέση με το έργο αυτό τελειώνει, και ξεκινά η δική μου σχέση με αυτό. Ο συγγραφεάς δεν εμπλέκεται στη διαδικασία της ανάγνωσης -- αυτή έχει να κάνει με τον αναγνώστη και το κείμενο. Αν ο αναγνώστης επιλέξει να φορτίσει την ανάγνωσή του συναισθηματικά μέσα από λεπτομέρειες σχετικά με την προσωπική ζωή του συγγραφέα, τότε χάνει την αγνή και άδολη επαφή με το κείμενο.
Ο συγγραφέας είναι κι αυτός άνθρωπος, και είναι σίγουρο ότι θα έχει κάνει πολλά και μεγάλα λάθη στη ζωή του, πολλά από αυτά αποκυήματα των συνθηκών ή των γενικότερων αντιλήψεων της εποχής του (συγγνώμη για τις πολλές γενικές). Δεν βλέπω, όμως, ποια σχέση έχουν αυτά με το κείμενο.
Η ενασχόληση με την προσωπική ζωή του συγγραφέα μόνο φιλολογική αξία έχει, κατά τη γνώμη μου, και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη στην ανάπτυξη της σχέσης αναγνώστη-κειμένου (ναι, ξέρω, επαναλαμβάνομαι...).
Τέλος, τι να κάνουμε; Να σταματήσουμε να διαβάζουμε τα ποιήματα του Έζρα Πάουντ επειδή ο ίδιος υπερασπιζόταν με πάθος τον ιταλικό φασισμό; Ή να απορρίψουμε τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου επειδή ο ίδιος ήταν ρατσιστής και είχε σκλάβους;
Συγνώμη για την δευτερολογία μου και τη θέση στην αντίθεση.
Συνήθως ο συγγραφέας εκφράζει τον εαυτό του.
Αν κάτι δεν τον δένει μ’ αυτό που γράφει το λέμε υποκρισία!
Γιατί συγγνώμη; Κουβέντα κάνουμε.
Ένας συγγραφέας εκφράζει τον εαυτό του όταν γράφει αυτοβιογραφία, έκθεση ιδεών, ή κάτι ανάλογο. Η λογοτεχνία (ή το επιστημονικό σύγγραμμα, μια που ανέφερα και τον Δαρβίνο προηγουμένως) είναι εντελώς άλλο πράγμα -- εκεί το κείμενο είναι αυθύπαρκτο, και η ενασχόλησή μας με τον ίδιο το συγγραφέα είναι περιττό βάρος.
Μερικές φορές βαριέμαι να κάνω login στο google, μη με παρεξηγείτε...
Κύρε, χαίρομαι πολύ που με επισκέφθηκες!
Σίγουρα υπάρχουν πολλά ακόμη παραδείγματα πέρα από αυτά που ανέφερες. Οπωσήποτε θα συνεχίσουμε να διαβάζουμε και να κρίνουμε αυτά που διαβάζουμε. Και φυσικά υπάρχει και η προσέγγιση που λες. Μπορεί κανείς να διαβάσει μια υπέροχη ωδή στον έρωτα και θα μένει το ίδιο υπέροχη, ακόμη κι αν αυτός που την έγραψε πλάκωνε την ερωμένη του στο ξύλο πρωί, μεσημέρι και βράδυ. Προσωπικά εμάνα η γνώση της ασυνέπειας και της ρηχότητας ενός συγραφέα με χαλάει και μου καταστρέφει και την απόλαυση του έργου: δεν μπορώ να τα δω ξεκομμένα.
Βεβαίως κάθε αναγνώστης έχει τη δική του σχέση με το έργο. Ο Ουμπέρτο Έκο στο "επιμύθιο στο όνομα του ρόδου" έχει γράψει: "Ο συγγραφέας θα έπρεπε ναπεθαίνει μετά τη συγγραφή, για να μην διαταράσσει την πορεία του κειμένου." Δυστυχώς δεν θα ήταν αρκετό: υπάρχει η προηγούμενη ζωή του που επίσης επηρεάζει την πορεία του έργου.
Ευχαριστώ και πάλι για την επίσκεψη!
> Γκχμ <
Εγώ είμαι στοργικός εραστής και φλογερός πατέρας...
Λέτε να γίνω παιδεραστής άμα μεγαλώσω;
Μπρρρ.
Idom
Cyrus, βλέπω ότι "τώρα" που έκοψες το blog, άρχισες την σχολιογραφία στα blogs των άλλων! :-)
Έλα παραδέξου το, χωρίς blogging δεν κάνεις!
Idom
Παιδί για υιοθέτηση! Άντε με κάνα καλό κορίτσι κι εγώ κουμπάρα!
Ναι, φαίνεται πως είμαι εκικός (ή μήπως εκοϊκός;)...
Idom, η ασθένεια είναι ανίατη...
Συναισθηματικά συμφωνώ με την Α.Μ., με την λογική συμφωνώ με τον Cyrus.
Είναι λίγο παιδαριώδες να χρειαζόμαστε οι δέκτες τής τέχνης, ανθρώπους πρότυπα για να αποδεχτούμε την τέχνη που φτιάχνουν.
Μού θυμίζει λίγο εκείνο το, παρ' το αυγό και κούρευ' το, "επιτρέπεται οι γιατροί να καπνίζουν; Δεν πρέπει να δίνουν το καλό παράδειγμα;"
Η απάντηση είναι ότι φυσικά και επιτρέπεται (όσο σε όλους τους άλλους) και φυσικά η δουλειά τους ουδόλως είναι να δίνουν παραδείγματα.
Άπειρα τα π.χ. καλλιτεχνών που ήταν καθικάκια ή καθικάρες.
Να θυμίσω το συγκλονιστικό Mefisto τού István Szabó (πώς προφέρεται αυτό;) που θίγει ακριβώς αυτό το θέμα.
Για να μην πάμε και παρακάτω, όπου ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν είναι ντιπ καθίκης αλλά κάνει χρήση τού πλούτου και των δυνατοτήτων που τού δίνει οι κακούργα κενωνία για να φτιάχνει τα αριστουργήματα του.
Πίσω από κάθε Παρθενώνα υπάρχει μία άλλη Πολιτεία λεηλατημένη.
Και φυσικά τα ίδια ισχύουν στην επιστήμη όπως παρατήρησε ο Cyrus και υποθέτω και σε οτιδήποτε άλλο απαιτεί κοινωνικό υπόστρωμα για να ανθίσουν και να αναδδειχτούν επιδόσεις.
Πράγματι ΟΦΕΙΛΩ λόγω ανθρωπισμού, που είναι η υψηλότερη τέχνη, να πω ότι προτιμώ να μην είχαν αφανίσει οι Αθηναίοι τους Σάμιους (και άλλους) και να μην είχαν χτίσει τον Παρθενώνα.
Αλλά από τη στιγμή που υπάρχει ο Παρθενώνας, θα τον θαυμάσω, θα τον μελετήσω, θα διδαχθώ.
Αλλά ναι, να ΜΗΝ ξεχνάμε.
Idom
Οπότε τώρα, μάλλον αναδύεται το ανθρωπολογικό ερώτημα, γιατί είναι (συνήθως) καθίκια οι μεγάλοι καλλιτέχνες (και γενικότερα όλοι οι "μεγάλοι");
Υποθέτω ότι αυτά τα άτομα είναι εν μέρει αυτιστικά. Υπερευαίσθητα από την μία - σε ότι αφορά την συναίσθηση των "μεγάλων" και των προσωπικών θεμάτων που τους αφορούν, και αναίσθητα στις χρείες των γύρω τους.
Ζουν στα άκρα, ζουν τελείως προσηλωμένοι, και ταυτόχρονα έχουν και πολλές νηπιακές ανάγκες (φροντίδα, αποδοχή, θαυμασμό).
Μάλλον άνισα ωριμασμένοι, δεν αντιλαμβάνονται πιθανόν τι και πότε και πόσο ποδοπατούν.
Άλλωστε και ένας ανυπέρβλητος υπουργός μας, δεν είχε πει ότι οι ποιητές είναι λαπάδες;
Idom
Ένα πρόβλημα με την οδηγία τού Έκο είναι ότι δεν ξέρουμε πότε έχει φτάσει ο καλλιτέχνης στην ακμή του ώστε να τον ξεπαστρεύουμε για να αφήσει ήσυχο το (προηγούμενο) έργο του. Ίσως ούτε ο ίδιος δεν ξέρει πότε έφτασε στον κολοφώνα του.
Πάντως ειδικά για τον Έκο, ίσως πρέπει σιγά σιγά να το μελετάμε. Μέγάλος συγγραφέας και σημειολόγος είναι πια! :-))
Idom
Γειά σας.Θα συμφωνήσω με τα περισσότερα επιχειρήματα της/του idom-επισημαίνοντας δύο πράγματα.Η διαφορά του καλλιτέχνη απο τον συνηθισμένο άνθρωπο είναι ακριβώς ότι μπορεί να λειτουργήσει σαν πρότυπο,ή είδωλο εκφράζοντας και ζώντας όπως δεν μπορούν οι περισσότεροι.Ο καλλιτέχνης καλείται να ενσαρκώσει την εκδοχή του ιδανικού,του αδιαμόρφωτου αύριο,κ.τ.λ,και η σύγκρισή του με άλλα επαγγέλματα δεν είναι σωστή.Και δεύτερον,συμφωνώ με τα σχόλια της αόρατης μελάνης,γιατί όταν εμπλέκονται οι ηθικές αξίες,και το έργο που παράγει ο συγγραφέας θεωρείται πνευματικό,όπως αυτό του Μπαχ,είναι υποκρισία να μην το επιβεβαιώνει σε κοινά θέματα με τη ζωή του.Φυσικά και ο αιωνόβιος παθητικός αποδέκτης της κάθε τέχνης,είναι υποκριτής,γιατί δεν μπορεί να είναι αιώνιος μαθητής,χωρίς να να μαθαίνει ο ίδιος κάτι για τα δικά του μέσα απο αυτή του την ενασχόληση.
Σωστά τα λες. Βέβαια υπάρχει και η άποψη ότι άλλο το έργο του δημιουργού κι άλλο οι προσωπικές του ηθικές επιλογές. Εγώ πιστεύω ότι δεν είναι ανεξάρτητα αυτά τα δύο, αλλά, για χάρη της τέχνης, ίσως είναι δυνατόν, αν μπορείς, να απομονώσεις το ένα απότ ο άλλο. Σχεδόν κανένας από τους μεγάλους δημιουργούς δεν είχαν την τελειότητα του χαρακτήρα τους ως γνώρισμα. 'Ολοι είχαν τα κουσούρια τους, μικρά ή μεγάλα, αλλά το έργο τους δεν κρίνεται από αυτά. Ο Νταλί ήταν οπαδός και φίλος του δικτάτορα Φράνκο. Θα κρίνεις το έργο του από συτό; Πάντως σίγουρα τα αρνητικά του δημιουργού, που γίνονται ακόμη μεγαλύτερα μιά και αυτός είναι πάνω σε βάθρο, μπορούν να επηρρεάσουν σημαντικά τον τρόπο που βλέπει κάποιος το έργο του.
Να σου πω, Ηλιότυπον, κι εγώ νομίζω ότι άλλο το έργο και άλλες η ηθικές επιλογές. Ιδίως αν η φύση του έργου είναι τέτοια που να μην έχει άμεση σχέση με τον τρόπο ζωής του καλλιτέχνη.
Όταν όμως ο Μπαχ έχει τη μούρη να γράφει πώς θα εξυψώσουμε τον εαυτό μας και πώς θα βιώσουμε έναν μεγάλο έρωτα, θεωρώ σημαντικό να διαβαστεί το έργο του υπό το πρίσμα ΟΛΩΝΝ των προσωπικών επιλογών του. Να έχουμε συναίσθητη του γεγονότος ότι ο γκουρού αυτός, για να εξυψωθεί και να προσεγγίσει την τελειότητα, πέταξε στον κάλαθο τις συναισθηματικές του ευθύνες απέναντι σε κάποιους ανθρώπους που ο ίδιος είχε επιλέξει να βάλει στη ζώη του.
Από εκεί και πέρα, φυσικά να το διαβάσουμε το έργο, φυσικά και να κρατήσουμε αυτό που έχει να μας δώσει, αλλά πάντα να έχουμε κατά νού το πώς ακριβώς έφτασε να γραφτεί.
Όχι, δεν νομίζω ότι είναι άσχετα ζωή και έργο, νομίζω ότι συνδέονται και ότι η θεώρηση του έργου εμβαθύνει όταν έχουμε θεώρηση και των ηθικών επιλογών.
Ευγενικη μου ΑΟΡΑΤΗ.
ΔΙΑΦΩΝΟΥΜΕ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ.
Ακριβως αυτη η αντιφαση αναμεσα στο ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ -με την ευρεια σημασια του- (μπορει να ειναι επιχειρηματικο, επιστημονικο,λογοτεχνικο κλπ)και στην ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ (ΧΑΟΤΙΚΗ-ΑΝΗΘΙΚΗ-ΕΠΙΠΟΛΑΙΗ) ΖΩΗ, ειναι Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΟΥ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΕΙ τον Δημιουργο,ενω (σκοτωνει-κολαζει-φθειρει) τον συνηθισμενο ανθρωπο.
Ειναι αυτο που λεμε ΟΤΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ξεφευγει...απο ενα ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Δραματικο χωρο-χρονο.
Οσον αφορα για το ενδεχομενο της ΥΠΟΚΡΙΣΙΑΣ, μην ξεχναμε οτι ακριβως αυτη η ιδιοτητα της ΥΠΟΚΡΙΣΙΑΣ,συνιστα...ΤΟΝ ΗΘΟΠΟΙΟ!!
(Υποκριτη,στα αρχαια Ελληνικα).
Και βεβαια ηθοποιος καλος, μπορει να ειναι οχι μονον ο Θεατρινος.
Μια πολυ πετυχημενη ταινια το "AMADEUS"εχει για θεμα, οχι βεβαια το βιο του Μοτσαρτ,οπως φαινεται,αλλα ακριβως το θεμα που θιγεις στην αναφορα σου!!
Βεβαια υπαρχουν και Δημιουργοι (οπως Ηθικοι Φιλοσοφοι, Ιερεις,Πολιτικοι...ΘΕΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ κλπ)που ΑΥΣΤΗΡΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ "ΑΦΟΡΙΣΜΟ" σου πρεπει να αξιολογηθουν!!!
Εδω βεβαιως συμφωνουμε.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ.
Δημοσίευση σχολίου