Κυριακή 28 Νοεμβρίου 2021

ΓΡΑΜΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΦΙΛΗ ΑΔΕΛΦΙΚΗ

 

Πολυαγαπημένη μου,

 

Καιρό τώρα θέλω να σου μιλήσω και δεν βρίσκω τον τρόπο. Κλωθογυρίζω μέσα στο μυαλό μου σκέψης λογής-λογής. Γράφω σενάρια, παίζω διαλόγους, δοκιμάζω διάφορους τόνους της φωνής… Ας είναι. Ξέρεις πως έχω μια ευκολία στον λόγο τον γραπτό. Έτσι, αντί να σου μιλήσω, με φόβο μην η γλώσσα μου σκοντάψει και ξεστρατίσει, κάθομαι και σου γράφω αυτό το γράμμα.

 

Σου γράφω για να σου πω ότι φοβάμαι. Κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή που περνά, ο φόβος μου όλο και τρανεύει, όλο και με ζώνει πιο σφιχτά. Αυξάνονται τα κρούσματα, πάνω από εκατό νεκροί τη μέρα, τα νοσοκομεία δεν προλαβαίνουν, οι ΜΕΘ γεμάτες και τα ράντζα στους διαδρόμους. Κάθε έξοδος στην τράπεζα, στο σούπερ μάρκετ, στο λεωφορείο, στον σύλλογο, παντού όπου πας είναι μια ρώσικη ρουλέτα, παντού καραδοκεί ο κίνδυνος, η αρρώστια, ο θάνατος.

 

Κι εσύ ακόμα περιμένεις.

 

Για πόσο ακόμα;

 

Περιμένεις, λες, να έρθει το εμβόλιο το γαλλικό. Μα γιατί; Γιατί είναι κλασικό, παραδοσιακό, πιο οικείο, πιο ασφαλές ας πούμε, σαν τα παλιά τα εμβόλια που ξέραμε – σάμπως ξέραμε και στ’ αλήθεια; – ωστόσο είναι σαν αυτά, τα παλιά, τα δοκιμασμένα, που τόσα χρόνια κάνουν τα παιδιά μας. Πάει να πει, δεν φαντάζει τόσο τρομακτικό όσο τα άλλα, αυτά τα παράξενα τα mRNA και παρόμοια, που ξενίζουν. Κι όμως αυτά είναι δοκιμασμένα, και τώρα μάλιστα ακόμη περισσότερο, μετά από τόσους μήνες! Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο τα έχουμε κάνει. Ενώ όποιο βγει τώρα, θα είναι λιγότερο δοκιμασμένο από αυτά! Κι όμως εσύ, λες, προτιμάς αυτό. Και περιμένεις.

 

Μα ως πότε νομίζεις ότι θα μπορείς να περιμένεις;

 

Ως πότε λες ότι θα έχεις αυτήν την πολυτέλεια;

 

Όταν γλιτώνουμε συνέχεια από τον κίνδυνο, έρχεται μια στιγμή που ίσως νομίζουμε, ασυναίσθητα, πως θα γλιτώνουμε για πάντα. Ίσως να λέμε μέσα μας, ασυναίσθητα, αφού τόσον καιρό δεν κόλλησα, δεν θα κολλήσω τώρα! 

 

Μέγα λάθος.

 

Όσο περνά ο καιρός, τόσο πιο πιθανό είναι να κολλήσεις. Κι αν τόσον καιρό δεν κόλλησες, είχες μεγάλη τύχη κι ευλογία. Μην την χαραμίζεις προκαλώντας την τύχη σου άλλο. Όσο περνά ο καιρός, δεν σιγουρεύεσαι. Αντίθετα, κινδυνεύεις κάθε στιγμή όλο και πιο πολύ.

 

Και περιμένεις το γαλλικό εμβόλιο!

 

Μα πότε θα έρθει;

 

Διαβάζω πως ίσως, λέει, να είναι έτοιμο μέσα στον Δεκέμβρη. Ίσως! Ίσως κι όχι. Στις πόσες του Δεκέμβρη; Την πρώτη μέρα ή την τελευταία; Κι έχουμε Νοέμβρη ακόμη. Και σαν ετοιμαστεί, λες θα έρθει αμέσως στην Ελλάδα; Σίγουρα όχι. Πόσον καιρό θα πάρει; Έναν ακόμη μήνα; Δύο; Κι όταν έρθει – αν έρθει – πότε νομίζεις θα σου κλείσουν ραντεβού; Εγώ σήμερα έκλεισα για μένα, με ημερομηνία μετά από έναν μήνα! Ένας μήνας αναμονή, κι ύστερα άλλος ένας, κι άλλος ένας, κι ίσως κι άλλος… 

 

Κι ως τότε;

 

Ως τότε, ακόμα θα κυκλοφορείς. Στις τράπεζες, στα σούπερ μάρκετ, στα λεωφορεία, στον σύλλογο. Σε μια πόλη γεμάτη κρούσματα, όπου ποτέ δεν ξέρεις ποιος είναι φορέας. Με τον χειμώνα να προχωρεί και να μας περιορίζει όλους μέσα σε κλειστούς χώρους. Με το ρολόι να χτυπά εναντίον σου. Με διπλή μάσκα, ναι, μα δεν αρκεί και το ξέρεις.

 

Κι άλλωστε σπίτι σου δεν φοράς μάσκα, έτσι δεν είναι;

 

Κι έρχεται ο άντρας σου. Και τον αγκαλιάζεις. Και κάθεστε πλάι-πλάι στον καναπέ.

 

Κι είναι κι αυτός ανεμβολίαστος.

 

Κι εκείνος βγαίνει καθημερινά – πώς αλλιώς; – για τη δουλειά του και για τις λοιπές υποχρεώσεις. Και βέβαια θα προσέχει, θα φορά μάσκα, ίσως διπλή κι αυτός, μα δεν αρκεί και το ξέρεις. Και φοβάμαι και για εκείνον. Κι εκείνος με υγεία επιβαρυμένη, κι εκείνος όχι τόσο νέος πια, όπως κι εσύ. Και ανησυχώ και για τους δυο σας, και η καρδιά μου σφίγγεται, γιατί δεν ξέρω πια τι να πω, τι να κάνω, πώς να σας πείσω να προστατευτείτε.

 

Και πώς να σας πείσω να προστατεύσετε τους άλλους.

 

Να προστατεύσετε όλους εμάς.

 

Όλους όσους σας αγαπούν.

 

Όλους όσους αγαπάτε.

 

Γιατί, λέω, δεν μπορεί. Γιατί είσαστε άνθρωποι σωστοί και υπεύθυνοι και οι δυο σας. Γιατί είσαστε άνθρωποι που νοιάζονται για τον διπλανό τους. Πάντα δοτικοί και οι δυο σας, πάντα πρόθυμοι, πάντα με διάθεση προσφοράς, πάντα βοηθάτε τους δικούς μα και τους ξένους. Τρανή απόδειξη η ενασχόλησή σου με τον σύλλογο, όπου βοηθάτε τόσες οικογένειες.

 

Γι’ αυτό λέω, δεν μπορεί. Το δίχως άλλο, δεν θα το έχετε σκεφτεί. Γιατί αν το σκεφτόσασταν, χτες κιόλας θα είχατε τρέξει να εμβολιαστείτε. Γιατί όσο παραμένετε ανεμβολίαστοι, κάνετε πιο εύκολη τη μετάδοση του ιού σε όλους. Γιατί αν τα κρούσματα χτυπάνε κόκκινο, είναι ακριβώς επειδή υπάρχουν τόσο πολλοί ανεμβολίαστοι ανάμεσά μας, που διευκολύνουν τη διασπορά του ιού. 

 

Γι’ αυτό έχει τεράστια σημασία να εμβολιαστούμε όλοι. Αρκεί να σκεφτείς τις ασθένειες που εξαφανίστηκαν από προσώπου γης χάρη στον καθολικό εμβολιασμό. Ναι, καθολικό! Μόνο αν εμβολιαστούμε όλοι ανεξαιρέτως, μπορούμε να εξαλείψουμε τη νόσο. Μα κι αν ακόμη αυτό δεν το μπορούμε, ας την περιορίσουμε όσο μπορούμε περισσότερο! Ας την κρατήσουμε όσο μπορούμε πιο μακριά από εμάς και από τους αγαπημένους μας! Και για να γίνει αυτό, πρέπει καθένας να αναλάβει την ευθύνη του. Να βάλει το λιθαράκι του, σήμερα, τώρα, κάνοντας το εμβόλιο. Όχι μόνο για τον ίδιον, μα για όλους μας. 

 

Για όλους όσους αγαπά.

 

Και ποιον απ’ όλους αγαπάς περισσότερο, αν όχι τα παιδιά σου; 

 

Αν δεν ακούς εμένα, άκουσε τουλάχιστον εκείνα. Εκείνα εμβολιάστηκαν! Και είναι καλά. Και περιμένουν, αδημονούν, ελπίζουν, από ώρα σε ώρα, να αποφασίσεις να εμβολιαστείς κι εσύ. Για να ησυχάσουν, για να πάψουν να τρέμουν κάθε μέρα μήπως σε βρει κι εσένα το κακό – που κάθε μέρα, κάθε ώρα, πλησιάζει αμείλικτα.

 

Έχεις δυο παιδιά που αγαπάς πιο πολύ κι απ’ τη ζωή σου. Σπουδαγμένα και τα δύο, στις θετικές επιστήμες. Και η εγγονή σου σπουδαγμένη κι αυτή, γιατρός. Κι εγώ, και όλη η παρέα μας, όλοι οι καλοί σου φίλοι, σπουδαγμένοι κι εμείς, με πτυχία βιολογίας, κάποιοι με διδακτορικά. Όλοι εμείς άλλο δεν θέλουμε παρά να σε βλέπουμε υγιή, να σε έχουμε κοντά μας γερή, δυνατή, για πολλά χρόνια τώρα. Και όλοι σου λέμε να εμβολιαστείς. Ποιον θα εμπιστευτείς, αν όχι εμάς που ξέρουμε και που σε αγαπάμε;

 

Φοβάσαι, τι; Τις παρενέργειες; Τις απίθανες, απειροελάχιστες, αντιμετωπίσιμες παρενέργειες; Ξέρεις, τόσο καλά όσο κι εγώ, πως κάθε φάρμακο που παίρνεις έχει περισσότερες. Ξέρεις, τόσο καλά όσο κι εγώ, πως και το γαλλικό εμβόλιο που περιμένεις, κι αυτό θα έχει παρενέργειες. Απίθανες, απειροελάχιστες, αντιμετωπίσιμες. Ασύγκριτα ασήμαντες μπροστά στην τρομερή πραγματικότητα της νόσου, που κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή, γίνεται όλο και πιο πιθανό, τρομερά πιθανό, να σε χτυπήσει. Ώσπου κάποια στιγμή, κάποια ώρα κοντινή, θα γίνει σίγουρο. Γιατί αργά ή γρήγορα –πιο πολύ γρήγορα παρά αργά – όλοι θα έρθουμε σε επαφή με τον ιό. Και θα κολλήσουμε. Και τότε μόνο το εμβόλιο μπορεί να σου παρέχει μια κάποια προστασία. 

 

Διστάζεις, δυσπιστείς, μα γιατί; Επειδή και οι εμβολιασμένοι κολλάνε και νοσούν, επειδή κι αυτοί ακόμη ίσως πεθάνουν; Μα πόσο λιγότερο πιθανό είναι να συμβεί! Δεν χρειάζεσαι γνώσεις στατιστικής για να το καταλάβεις. Αρκεί η κοινή λογική. Μια κάποια προστασία είναι καλύτερη από καθόλου προστασία. Και ελάχιστη να ήταν, πάλι θα ήταν προτιμότερη από καθόλου προστασία. Αλλά δεν μιλάμε για μια προστασία ελάχιστη! Μιλάμε για μια προστασία τεράστια! Μια προστασία που μειώνει δραστικά τις πιθανότητες να νοσήσεις και που αν παρόλ’ αυτά νοσήσεις, σου εξασφαλίζει ότι δεν θα φτάσεις στα όριά σου. Ότι δεν θα βρεθείς να υποφέρεις μόνη, σε κάποια ΜΕΘ, σε κάποιον θάλαμο, σε ένα ράντζο στον διάδρομο κάποιου ξέχειλου νοσοκομείου, άρρωστη, τρομοκρατημένη, με την καρδιά σου να φτερουγίζει, με τα πνευμόνια σου να πνίγονται, χωρίς να μπορεί να σε επισκεφτεί ένας άνθρωπος δικός σου. Ότι δεν θα ταλαιπωρηθείς. Ότι δεν θα πεθάνεις. 

 

Κι αν δεν σε πείθει τίποτε απ’ όλ’ αυτά, κάν’ το για χάρη μου.

 

Σαν χάρη σ’ το ζητώ. Για μένα.

 

Ξέρω ότι μ’ αγαπάς και θα ριχνόσουν στη φωτιά για μένα, όπως κι εγώ για σένα. Ξέρω ότι θα έβαζες το στήθος σου μπροστά σε σφαίρες, ότι θα έθετες τη ζωή σου χίλιες φορές σε κίνδυνο για χάρη μου. Θα ρισκάριζες πολύ περισσότερα από τις απίθανες, απειροελάχιστες, αντιμετωπίσιμες παρενέργειες ενός εμβολίου. Δεν θα δείλιαζες μπροστά σε τίποτα. Γιατί δειλιάζεις τώρα;

 

Ξέρω πως έχεις μια καρδιά μεγάλη. Τόσο μεγάλη, που μας χωρά όλους μας. Τόσο μεγάλη, που θαρρείς καμιά φορά και δεν χωρά στο στήθος σου. Τόσο μεγάλη, που καμιά φορά θαρρείς θα σπάσει. Τόσο γεμάτη αγάπη, που ολοένα ξεχειλίζει. Και θα γίνουμε όλοι εμείς αν αυτή η καρδιά η μεγάλη πάψει να χτυπά;

 

Πάψε πια, σε εξορκίζω, να ρισκάρεις την υγεία και τη ζωή σου κάθε μέρα.

 

Και πάρε αυτό το μικρό ρίσκο του εμβολίου.

 

Όχι για σένα, μα για μένα.

 

Για να μη φοβάμαι.

 

Για να μην σφίγγεται η ψυχή μου.

 

Για να μην τρέμω κάθε μέρα μήπως χάσω μια φίλη αδελφική.

 

Με όλη μου την αγάπη,

 

Η φίλη και αδελφή σου

 

Υ.Γ. Αυτά είχα να σου πω. Ίσως είναι πολλά, ίσως λίγα, δεν ξέρω. Ίσως σου έπεσαν βαριά, ίσως σε θύμωσαν, ίσως σε στενοχώρησαν. Ξέρω ότι δεν θέλεις να σου μιλώ γι’ αυτό το θέμα. Ξέρω ότι σε κάνει να νιώθεις πιεσμένη και σε αγχώνει. Για μήνες αποφεύγω να μιλήσω, για να μην σε στενοχωρήσω, για να μη σε πιέσω.

 

Μα δεν μπορώ πια.

 

Δεν μπορώ. 

 

Γιατί έχω κι εγώ αισθήματα. Κι εσύ μπορεί να νιώθεις πιεσμένη, μα εγώ νιώθω απεγνωσμένη, τρομοκρατημένη. Τρέμω στη σκέψη του τι μπορεί να πάθεις από στιγμή σε στιγμή. Και δεν μπορώ να το κρατώ άλλο μέσα μου. Γι’ αυτό έπρεπε να σου το πω.

 

Γιατί όσο δεν σου το λέω, τόσο υπάρχει μια σκιά στη φιλία μας. Υπάρχει κάτι που μένει κρυφό, πίσω απ’ την πόρτα, κάτω απ’ το χαλάκι. Κάτι που δεν τολμώ να σου πω, κάτι που φοβάμαι να μοιραστώ μαζί σου. Και στη φιλία μας δεν έχει θέση ο φόβος και η κρυψίνοια. Γιατί θεμέλιο της φιλίας μας είναι η εμπιστοσύνη. Γι’ αυτό πρέπει να σε εμπιστευτώ.

 

Δεν γίνεται να υπάρχουν πράγματα ανάμεσά μας που δεν μπορούν να ειπωθούν. Δεν γίνεται να υπάρχουν θέματα ταμπού. Δεν μπορώ πια να μη μιλώ γι’ αυτό. Δεν μπορώ να μιλώ για άλλα θέματα και να κάνω σάμπως αυτό να μην υπάρχει. Γιατί υπάρχει. Και είναι τεράστιο.

 

Και δεν αντέχω στην ιδέα ότι μπορεί να σε χάσω και να μην έχω κάνει τίποτα για να σε σώσω. Γι’ αυτό αποφάσισα να κάνω ό,τι περνά απ’ το χέρι μου. Όπως θα έκανες κι εσύ αν έβλεπες έναν δικό σου άνθρωπο, τον γιο σου ας πούμε ή την αδελφή σου, να θέτει τη ζωή του σε κίνδυνο. Θα τον έβαζες κάτω και θα του μιλούσες σταράτα, κι ας τον στενοχωρούσες. Έτσι δεν είναι;

 

Έτσι κι εγώ μιλώ σ’ εσένα, κι ας θυμώσεις.

 

Κι ας μου κοστίσει αυτό. 

 

Γιατί καλύτερα να στενοχωρηθείς, παρά να σε χάσω. Καλύτερα μου θυμώσεις, παρά να επιτρέψω να κάνεις ζημιά στον εαυτό σου χωρίς να έχω προσπαθήσει να σε μεταπείσω. Γι’ αυτό σου μιλάω και θα σου ξαναμιλήσω.

 

Όσο κι αν μου κοστίσει.

 

Όσες φορές χρειαστεί.

 

Γι’ αυτό ετοιμάσου, φιλενάδα.

 

Γιατί δεν θα με ξεφορτωθείς έτσι εύκολα! 😊

Τρίτη 17 Αυγούστου 2021

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΜΠΟΥΡΚΑΣ

Ρώτησα σήμερα την κόρη μου τη γνώμη της. 

Άραγε η μπούρκα, το νικάμπ και όλα αυτά τα πέπλα που καλύπτουν το πρόσωπο, είναι παρόμοια κατά κάποιον τρόπο με τα ρούχα που φοράμε ή με τα εσώρουχα; Στο κάτω-κάτω κι αυτά αναγκαζόμαστε να τα φοράμε για λόγους κοινωνικούς, κι αυτά αν δεν τα φορέσουμε θα υποστούμε ως έναν βαθμό χλεύη και στιγματισμό, κι αυτά διδασκόμαστε να τα φοράμε γιατί η γύμνια είναι «ντροπή», κι αυτά σε κάποιες χώρες επιβάλλονται από νόμους. Άραγε η διαφορά με την μπούρκα μήπως είναι μονάχα ποσοτική και όχι ποιοτική; 

Ρώτησα σήμερα την κόρη μου τη γνώμη της και μου είπε όχι!

Η διαφορά δεν είναι μόνο ποσοτική, αλλά ποιοτική. Γιατί η μπούρκα καλύπτει το ΠΡΟΣΩΠΟ. Το πρόσωπο, όπου εδρεύουν σχεδόν όλες οι αισθήσεις μας και μάλιστα οι βασικές, όραση και ακοή. Το πρόσωπο, όπου εκφράζονται με χίλες λεπτές αποχρώσεις όλα μας τα συναισθήματα. Το πρόσωπο, που είναι το βασικό μέσον αμφίδρομης επικοινωνίας μας με τον κόσμο. Το πρόσωπο, που δίνει το στίγμα της προσωπικότητάς μας. Το πρόσωπο, το κατεξοχήν αναγνωριστικό στοιχείο μας. Το πρόσωπο, που συμβολίζει την ανθρώπινη υπόστασή μας.

Το πρόσωπο φιλοξενεί θεμελιώδεις λειτουργίες και εκδηλώσεις της ανθρώπινης υπόστασης. Εκτός από αυτό, αλλά ακριβώς γι’ αυτό, ενέχει πολύ βαθιά και ισχυρή συμβολική σημασία. Το πρόσωπο ενός ανθρώπου ΕΙΝΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ.

Όταν θέλουμε να αναπαραστήσουμε έναν άνθρωπο, ζωγραφίζουμε πρώτα το πρόσωπό του. Όταν θέλουμε να τον περιγράψουμε, πάλι το πρόσωπο θα περιγράψουμε πρώτο. Καλύπτοντας το πρόσωπο ενός ανθρώπου, του ακυρώνουμε τη δυνατότητα να φανεί, να εκδηλωθεί, να εκφραστεί, να δείξει την παρουσία του, τα συναισθήματά του. Καλύπτοντας το πρόσωπο ενός ανθρώπου, τον ακυρώνουμε ως άνθρωπο.

Τόσο πολύ σημαντικό είναι το πρόσωπο, ώστε αν είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε, είναι το τελευταίο που καλύπτουμε. Θα πρέπει να κάνει πραγματικά πολικό ψύχος, να έχει τρομερή αμμοθύελλα, να έχει γεμίσει η ατμόσφαιρα με τοξικά αέρια για να αποφασίσουμε να καλύψουμε το πρόσωπο. Θα πρέπει να κινδυνεύει σοβαρά η υγεία μας, όπως τώρα με τον κορονοϊό, αλλά και τότε ακόμη δυσφορούμε, δυσανασχετούμε και δεν βλέπουμε την ώρα να πετάξουμε τις μάσκες μας.

Αν δυσανασχετούμε εμείς, όταν καλύπτουμε το πρόσωπό μας όλοι, ασχέτως φύλου, πόσο μάλλον εκείνες, που αναγκάζονται να καλυφθούν μόνο λόγω του φύλου τους; Αν δυσφορούμε εμείς, καλύπτοντας το πρόσωπό μας για δική μας προστασία, πόσο μάλλον εκείνες, που αναγκάζονται να καλυφθούν γιατί θεωρείται ντροπή να δείξουν το πρόσωπό τους;

Το πρόσωπο είναι το σύμβολο της προσωπικότητας. Το πρόσωπο είναι συνώνυμο του ατόμου. Λέμε «ένα πρόσωπο» και εννοούμε «ένας άνθρωπος». Η κάλυψη του προσώπου είναι ακύρωση της προσωπικότητας, ακύρωση της ατομικότητας, ακύρωση της ανθρώπινης υπόστασης.

Ένας άνθρωπος δίχως τα μέλη του, και πάλι είναι άνθρωπος, ο ίδιος άνθρωπος. Αν του κόψεις ένα χέρι, ένα πόδι, δεν παύει να είναι άνθρωπος, ο ίδιος άνθρωπος. Αν του κόψεις όμως το κεφάλι, τελείωσε. Δεν υπάρχει πια. 

Και αν του καλύψεις το κεφάλι, δεν είναι πια άνθρωπος.

Παρασκευή 9 Απριλίου 2021

ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΑΘΕΩΝ ΣΤΟΝ ΙΣΚΙΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

Κυριακή πρωί, 28 Φλεβάρη, του Ασώτου στο χριστιανικό εορτολόγιο. Πέντε μέλη της Ένωσης Αθέων συναντιούνται στον σταθμό μετρό Ακρόπολη προκειμένου να φωτογραφηθούν με το πανό που έχουν ετοιμάσει για την Ημέρα της Γυναίκας. Το πανό είναι έτοιμο από πέρυσι, με σκοπό τη συμμετοχή μας στις διαδηλώσεις που γίνονται αυτήν την ημέρα, όμως ο κορωνοϊός μας έχει χαλάσει τα σχέδια. Η δημόσια υγεία προέχει, γι’ αυτό βρήκαμε άλλον τρόπο να δώσουμε το «παρών», τηρώντας τα μέτρα ασφαλείας. Δύο από εμάς ξεδιπλώνουν το πανό, άλλοι δύο στέκουν πίσω τους, σε απόσταση, ενώ η Πέμπτη τραβά τη φωτογραφία. Όπως είναι φυσικό, τραβάμε την προσοχή των διερχόμενων. Η Διονυσίου Αρεοπαγίτου είναι γεμάτη κόσμο που απολαμβάνει τη λιακάδα βολτάροντας. Καθώς μας βλέπουν, πολλοί κοντοστέκονται, χαζεύουν, φωτογραφίζουν, ρωτάνε.

Μια παρέα πεντέξι ατόμων ξεχωρίζει. Ανοίγουν διάλογο, πότε ένας-ένας, πότε δύο ή τρεις ταυτόχρονα. Από πλευράς μας συμμετέχουν αρχικά δύο-τρία άτομα. Παθιάζομαι, η συζήτηση με συνεπαίρνει, ούτε που καταλαβαίνω ότι οι άλλοι της παρέας μου έχουν φύγει και έχω μείνει μόνον εγώ. Η κουβέντα κράτησε μισή ώρα με τρία τέταρτα. Το μπαλάκι της συζήτησης περνούσε συχνά από τον έναν στον άλλον, με αποτέλεσμα να μην είμαι βέβαιη πια ποιος είπε τι και σε ποια στιγμή. Ίσως να μην θυμάμαι ακριβώς τη σειρά των διαλόγων. Θυμάμαι όμως κάποια βασικά σημεία και κάποιες βασικές θέσεις, διότι επαναλήφθηκαν και ήταν χαρακτηριστικές. Είπαμε πολλά, σίγουρα δεν συγκράτησα ούτε τα μισά, αλλά προσπαθήσω όμως να τα μεταφέρω όσο μπορώ πιο πιστά. Όπου δεν κατάφερα να ανασυνθέσω τον διάλογο, έβαλα αποσιωπητικά.

Για να ξεχωρίζουμε τους συνομιλητές μας, θα τους δώσω ονόματα, βασισμένα είτε στην εμφάνιση είτε στον αυτοπροσδιορισμό τους. Ο ένας κύριος κάποια στιγμή αυτοχαρακτηρίστηκε αναρχικός, η μια κυρία δήλωσε θεολόγος και ένας άλλος ήταν ασπρομάλλης και γενειοφόρος, γι’ αυτό τον ονόμασα γέροντα, παρόλο που δεν ήταν πολύ ηλικιωμένος. Υπήρχε επίσης μια ακόμη κυρία και ένας ή δύο νεότεροι άντρες, που μίλησαν λιγότερο, γι’ αυτό δεν αναφέρονται στον διάλογο, αν και ορισμένες από τις ατάκες ίσως να είναι και δικές τους.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Τώρα εσείς αισθάνεστε σπουδαίοι;

ΕΓΩ: Σπουδαίοι; Όχι, απλώς εκφράζουμε τις απόψεις μας.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Και ποιοι είστε εσείς που εκφράζετε αυτές τις απόψεις;

ΕΓΩ: Είμαστε από την Ένωση Αθέων.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Ένωση Αθέων; Είστε άθεοι δηλαδή;

ΕΓΩ: Ναι.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Σας δίνει χαρά να λέτε ότι είστε άθεοι;

ΕΓΩ: Ούτε χαρά, ούτε λύπη. Το λέμε απλώς επειδή είναι γεγονός.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Συγγνώμη, γιατί η Ένωση Αθέων ασχολείται ειδικά με αυτό το θέμα;

ΕΓΩ: Επειδή οι θρησκείες έχουν άποψη για τη θέση της γυναίκας και ασκούν ισχυρή κοινωνική επιρροή.

ΚΥΡΙΑ: Όμως εσείς δεν ασχολείστε με τις θρησκείες γενικά! Μόνο με την ορθοδοξία τα βάζετε. Το πανό σας δεν λέει επάνω «θρησκεία», λέει «εκκλησία»!

ΕΓΩ: Πράγματι.

ΚΥΡΙΑ: Δεν είστε άθεοι λοιπόν, είστε αντίχριστοι!

ΕΓΩ: Άθεοι είμαστε. Αλλά ζούμε σε μια χώρα όπου η ορθοδοξία είναι η πιο διαδεδομένη θρησκεία, με τεράστια κοινωνική και πολιτική επιρροή. Γι’ αυτό ασχολούμαστε περισσότερο με αυτήν.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Και τι σας ενοχλεί που κυριαρχεί η ορθοδοξία; Δεν σας την επιβάλλει εσάς κανείς!

ΕΓΩ: Κι όμως, μας την επιβάλλουν.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Πώς σας την επιβάλλουν;

ΕΓΩ: Στα σχολεία και στα δικαστήρια η εικόνα του Χριστού βρίσκεται πάνω από την έδρα. Για να ορκιστώ ως μάρτυρας θα πρέπει να διαλέξω θρησκευτικό ή πολιτικό όρκο, αποκαλύπτοντας έτσι, θέλοντας και μη, τις θρησκευτικές  μου πεποιθήσεις ή την απουσία τους. Όπου υπάρχει όρκος, στον στρατό, στη βουλή, στο πανεπιστήμιο, παντού τα ίδια. Αν ορκιστείς στο πανεπιστήμιο με πολιτικό όρκο πας χωριστά από τους άλλους, όλοι αντάμα και ο ψωριάρης χώρια. Σε κάθε μεγάλο έργο και γεγονός, καθώς και στην έναρξη της σχολικής χρονιάς, γίνεται αγιασμός. Στα σχολεία των παιδιών μας, των παιδιών όλων μας, και των δικών μας παιδιών, γίνεται ορθόδοξη χριστιανική προσευχή κάθε πρωί.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Α μάλιστα, η προσευχή σας πείραξε!

ΕΓΩ: Βεβαίως. Δεν είναι όλοι χριστιανοί ορθόδοξοι. Γιατί να επιβάλλεται κάθε πρωί σε όλους μια χριστιανική προσευχή;

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Χριστιανική είναι η προσευχή;

ΕΓΩ: Φυσικά, είναι η περίφημη Κυριακή Προσευχή, που αναφέρεται στο Κατά Ματθαίον ευαγγέλιο.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Δεν υποχρεώνεται κανένας να την πει αν δεν θέλει.

ΕΓΩ: Υποχρεώνονται όμως όλοι να την ακούν κάθε πρωί. Εξάλλου, πόσο εύκολο είναι σε ένα παιδί να αρνηθεί να πει την προσευχή αν του ζητηθεί; Πόσο άνετα θα νιώσει αν πει ότι δεν είναι χριστιανός; Και φυσικά υπάρχει μάθημα θρησκευτικών που είναι καθαρή κατήχηση.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Δεν είναι κατήχηση!

ΕΓΩ: Βεβαίως και είναι. Διδάσκεται ομολογιακά το ορθόδοξο δόγμα.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Όχι μόνο! Έχει στοιχεία και από άλλα θρησκεύματα.

ΕΓΩ: Πολύ λιγότερα σε έκταση και ιδωμένα αποκλειστικά και μόνο μέσα από την ορθόδοξη οπτική. Οι άθεοι είτε δεν αναφέρονται, είτε παρουσιάζονται μέσα από ένα άκρως αρνητικό πρίσμα, γεμάτο προκατάληψη.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Τα νέα θρησκευτικά δεν είναι πια έτσι...

ΕΓΩ: Έτσι ακριβώς είναι. Οι αλλαγές που έγιναν ήταν ελάχιστες και το μάθημα παραμένει ομολογιακό, δηλαδή κατήχηση. Το ίδιο το κράτος το παραδέχεται, γι’ αυτό και υπάρχει δυνατότητα απαλλαγής.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Ορίστε λοιπόν, αν δεν σας αρέσει, μπορείτε να πάρετε απαλλαγή.

ΕΓΩ: Ναι, μπορούμε, αποκαλύπτοντας έτσι και πάλι, θέλοντας και μη, εμμέσως πλην σαφώς, τις θρησκευτικές μας πεποιθήσεις ή την απουσία τους. Για να χάνει το παιδί μας άσκοπα μια ώρα, εφόσον δεν προβλέπεται εναλλακτικό μάθημα. Γιατί να δίνονται τόσα προνόμια στους χριστιανούς;

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Προνόμια είναι αυτά;

ΕΓΩ: Φυσικά. Δεν είναι προνόμιο να γίνεται δημόσια προσευχή της δικής σου και μόνον θρησκείας; Να διδάσκεται η ομολογία της θρησκείας σου και μόνον αυτής στη δημόσια παιδεία;

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Είναι δικαίωμα κατοχυρωμένο στο Σύνταγμα.

ΕΓΩ: Και γι’ αυτό ακριβώς ζητάμε να αλλάξει το Σύνταγμα. Να είναι στο όνομα του Λαού και όχι του Θεού. Να μην είναι υποχρέωση του κράτους η ανάπτυξη θρησκευτικής συνείδησης των πολιτών.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Όμως η ορθοδοξία είναι η επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα.

ΕΓΩ: Έστω κι αν είναι, δεν έχει καμιά δουλειά να αναφέρεται στο Σύνταγμα ποια θρησκεία είναι επικρατούσα. Σήμερα είναι η ορθοδοξία, αύριο μπορεί να είναι κάποια άλλη. Οι νόμοι μας και η παιδεία μας πρέπει να είναι τέτοια που να μην γεννούν διακρίσεις ανάμεσα στους πολίτες. Η προσευχή, οι εκκλησιασμοί, τα θρησκευτικά, ο όρκος... Όλα αυτά αναγκάζουν τους πολίτες να εκφράσουν ακούσια τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Τους χωρίζουν σε δυο ομάδες: ορθόδοξους και μη. Είναι διασπαστικά, διχάζουν αντί να ενώνουν. Γι’ αυτό πρέπει να καταργηθούν.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Οι περισσότεροι Έλληνες είναι χριστιανοί ορθόδοξοι. Εσείς είστε μειονότητα. Δεν μπορείτε να έχετε απαιτήσεις.

ΕΓΩ: Δεν είναι έτσι. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν ισχύουν μόνο για τις πλειονότητες. Πρέπει να γίνονται σεβαστά για όλους. Και η δημόσια παιδεία πρέπει να καλλιεργεί την ισότητα και να ευνοεί την ένωση, όχι να προκαλεί διάσπαση.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Και τι θέλετε να κάνουν; Να μη λένε προσευχή, να μπαίνουν κατευθείαν στις τάξεις;

ΕΓΩ: Βεβαίως, γιατί όχι; Αλλά αν θέλουν οπωσδήποτε να πουν κάτι ξεκινώντας την ημέρα, ας λένε κάτι που να μας εκφράζει όλους. Ας βρεθεί μια «προσευχή» ή καλύτερα μια ευχή που να βασίζεται σε πανανθρώπινες αρχές, ώστε να μπορούν όλοι να συμμετέχουν και να νιώθουν ότι ανήκουν.

[...]

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Καλά, αλλά γιατί έπρεπε να το κάνετε αυτό τώρα ειδικά;

ΕΓΩ: Εν όψει της Ημέρας της Γυναίκας, στις 8 Μαρτίου.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Μα ήταν ανάγκη να γίνει εν μέσω πανδημίας;

ΕΓΩ: Ακριβώς λόγω της πανδημίας, δεν μπορούμε να οργανώσουμε ζωντανή εκδήλωση με κοινό, ούτε να συμμετάσχουμε μαζικά σε πορείες. Γι’ αυτό κάνουμε φωτογράφιση με το πανό μας, μόνο πέντε άτομα, με μάσκες και αποστάσεις, ώστε να το αναρτήσουμε στα κοινωνικά δίκτυα.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Και τι θέλετε να πείτε μ’ αυτό το σύνθημα; Τι σχέση έχει η εκκλησία με τον σεξισμό και την πατριαρχία;

ΕΓΩ: Ότι η εκκλησία ενισχύει τα σεξιστικά και πατριαρχικά πρότυπα.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Από πού προκύπτει αυτό;

ΕΓΩ: Οι γυναίκες δεν μπορούν να γίνουν ιερείς, δεν επιτρέπεται να μπουν μέσα στο ιερό, δεν επιτρέπεται να κοινωνήσουν όσο έχουν έμμηνη ρύση και θεωρούνται υποδεέστερες του άντρα.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Υποδεέστερες του άντρα; Γιατί το λέτε αυτό;

ΕΓΩ: Δεν το λέμε εμείς, ο χριστιανισμός το λέει.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Δεν λέει ο χριστιανισμός τέτοια πράγματα!

ΕΓΩ: Πώς δεν λέει; Διαβάστε τους άγιους πατέρες. Διαβάστε τον απόστολο Παύλο. Η γυναίκα πρέπει να σωπαίνει όταν μιλούν άντρες, να καλύπτει το κεφάλι της, να υπακούει και να υπηρετεί τον άντρα...

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Δεν λέει μόνο αυτά ο χριστιανισμός.

ΕΓΩ: Όχι, αλλά λέει ΚΑΙ αυτά. Αυτό ακριβώς στηλιτεύουμε.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Έτσι ήταν τότε τα ήθη της εποχής.

ΕΓΩ: Και ο παντοδύναμος θεός ήταν αναγκασμένος να προσαρμοστεί στα ήθη της εποχής; Δεν ήταν ικανός να στείλει μια θεόπνευστη επιφοίτηση που να τα ξεπερνάει;

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Οι άνθρωποι δεν θα το δέχονταν εύκολα.

ΕΓΩ: Και δεν μπορούσε να τους κάνει να το δεχτούν; Ο ίδιος τους ο πλάστης δεν είχε τρόπο να κάνει να ανοίξει το μυαλό τους;

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Έπρεπε να προσαρμοστεί στα δεδομένα της εποχής του.

ΕΓΩ: Τι μου λέτε, ο παντοδύναμος δημιουργός ήταν αναγκασμένος να προσαρμοστεί στα δεδομένα των δημιουργημάτων του; Για πολύ παντοδύναμο δεν τον κόβω.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Μα υπάρχει η ελεύθερη βούληση...

ΕΓΩ: Και τι σχέση έχει με αυτό η ελεύθερη βούληση;

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Δεν ήθελε να τους αναγκάσει να δεχτούν γνώση πέρα από τα όριά τους.

ΕΓΩ: Και δεν ήταν ικανός να διευρύνει τα όριά τους και να τους δώσει αυτή τη γνώση;

[...]

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Εσείς οι άθεοι είστε απόλυτοι.

ΕΓΩ: Γιατί το λέτε αυτό;

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Έχετε κάνει την αθεΐα θρησκεία σας.

ΕΓΩ: Κάνετε λάθος.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Έχετε κι εσείς μια πίστη. Πιστεύετε στην ανυπαρξία θεού.

ΕΓΩ: Κάνετε λάθος, δεν είναι αυτό ο αθεϊσμός.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Οι άθεοι είναι κι αυτοί πιστοί. Πιστοί της αθεΐας.

ΕΓΩ: Τώρα με προσβάλλετε και με υποτιμάτε.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Εγώ σας προσβάλλω;

ΕΓΩ: Βεβαίως, αφού μου αρνείστε το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Ε τότε αφού σας προσβάλλω, πάρτε αυτήν την προσβολή και προσπαθήστε να βγάλετε κάτι θετικό απ’ αυτήν.

ΕΓΩ: Ακούστε, εγώ δέχομαι τον αυτοπροσδιορισμό σας ως χριστιανών. Αν θέλω να μάθω τι εννοείτε όταν λέτε χριστιανός, θα ρωτήσω εσάς. Δε θα σας πω εγώ τι είστε. Αφήστε με λοιπόν να σας πω κι εγώ τι σημαίνει.

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Ορίστε, σας ακούμε.

ΕΓΩ: Αθεΐα δεν είναι η πίστη στην ανυπαρξία θεών. Είναι η απόρριψη της πίστης σε θεούς. Ο άθεος απλώς δεν έχει πεισθεί για την ύπαρξη κανενός θεού. Δεν πιστεύει χωρίς αποδείξεις.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Μα υπάρχουν αποδείξεις!

ΕΓΩ: Τι αποδείξεις; Εσείς πώς ξέρετε ότι υπάρχει θεός;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Από την ίδια μου την ύπαρξη. Βλέπω τον εαυτό μου, δεν μπορεί να προέκυψα από το τίποτα.

ΕΓΩ: Δεν είπε κανείς ότι προκύψατε από το τίποτα.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Και πώς δημιουργήθηκε η ζωή;

ΕΓΩ: Γιατί είστε τόσο βέβαιος ότι δημιουργήθηκε;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Τι εννοείτε;

ΕΓΩ: Η δημιουργία προϋποθέτει δημιουργό, άρα βούληση, ιθύνοντα νου. Όμως η ζωή μπορεί να προέκυψε από μη κατευθυνόμενες διαδικασίες.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Μα δεν μπορεί να προέκυψαν όλα τυχαία!

ΕΓΩ: Και γιατί όχι; Εξάλλου δεν είπα «τυχαία», είπα «μη κατευθυνόμενα». Δηλαδή με φυσικές διεργασίες που δεν κατευθύνονται από κάποιον ιθύνοντα νου.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Μα πώς μπορεί να προέκυψε ζωή από το τίποτα; Μπορείτε να μου το πείτε αυτό;

ΕΓΩ: Βεβαίως, μπορώ να σας το πω. Τα πρώτα οργανικά μόρια προέκυψαν την αρχέγονη σούπα των ωκεανών, πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Μα ελάτε τώρα, 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια! Πού ξέρουμε τι συνέβη πριν 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια; Ήσασταν εκεί;

ΕΓΩ: Όχι, δεν ήμουν εκεί, αλλά μπορούμε να το ξέρουμε με βάση τα παλαιοντολογικά ευρήματα, τα απολιθώματα μικροοργανισμών, τα πειράματα που κάνουμε σήμερα...

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Και το σύμπαν; Πώς προέκυψε; Δεν μπορεί να προκύψει κάτι από το τίποτα.

ΕΓΩ: Μα δεν προκύπτει κάτι από το τίποτα. Το «κάτι» προέκυψε από ένα άλλο «κάτι».

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Και τι ήταν αυτό το «κάτι»;

ΕΓΩ: Δεν το ξέρω.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Ε να, ορίστε! Δεν το ξέρετε! Εγώ ξέρω ότι το δημιούργησε ο θεός.

ΕΓΩ: Και πώς το ξέρετε αυτό;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Διότι υπάρχει παντού το αίτιο και το αιτιατό.

ΕΓΩ: Και πώς ξέρουμε ότι το αίτιο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ένας θεός;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Επειδή πρέπει να υπάρχει ένα αίτιο. Ο θεός είναι αυτό το αίτιο

ΕΓΩ: Αυτό δεν έχετε τρόπο να το ξέρετε! Αλλά έστω ότι πράγματι ο θεός είναι το αίτιο της δημιουργίας του σύμπαντος. Το δικό του αίτιο ποιο είναι; Ο ίδιος ο θεός πώς προέκυψε;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Ο θεός είναι το πρώτο αίτιο.

ΕΓΩ: Και πώς ξέρετε ότι το πρώτο αίτιο είναι ένας θεός και όχι μια φυσική διεργασία, χωρίς αυτοσυνείδηση και βούληση;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Μα δεν μπορεί να μην υπάρχει δημιουργός!

ΕΓΩ: Γιατί δεν μπορεί;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: Μα είναι προφανές, αυτονόητο!

ΕΓΩ: Δεν είναι διόλου αυτονόητο. Είναι μια εικασία που κάνετε εσείς.

[...]

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Καθένας πιστεύει σε άλλον θεό. Όσοι άνθρωποι υπάρχουν, άλλοι τόσοι και θεοί.

ΕΓΩ: Και το ιερατείο τι το χρειαζόμαστε; Γιατί να τους πληρώνουμε;

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Δεν μπορούμε να γκρεμίσουμε τις παραδόσεις αιώνων.

ΕΓΩ: Οι παραδόσεις πρέπει να υπηρετούν τον άνθρωπο, όχι ο άνθρωπος τις παραδόσεις.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Εγώ δεν πιστεύω σε παντοδύναμο θεό.

ΕΓΩ: Ε τότε θα έλεγα να το κοιτάξετε, μήπως δεν είστε χριστιανός...

ΘΕΟΛΟΓΟΣ: [γελάει]

ΕΓΩ: Σας είπα, δεν έχει να κάνει με το αν μας δίνει χαρά. Θέλουμε να δώσουμε το στίγμα μας στον δημόσιο διάλογο.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Και σας ικανοποιεί αυτό; Σας δίνει χαρά αυτό;

ΕΓΩ: Το ρωτήσατε δυο τρεις φορές αυτό και το απάντησα. Μου δίνετε την εντύπωση ότι θέλετε να μου εκμαιεύσετε μια συγκεκριμένη απάντηση.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Απλώς αναρωτιέμαι αν σας χαροποιεί αυτό που κάνετε.

ΕΓΩ: Ναι, με χαροποιεί. Χαίρομαι να μοιράζομαι τις απόψεις μου.

ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ: Αφού σας δίνει χαρά λοιπόν, συνεχίστε.

ΕΓΩ: Σίγουρα θα το κάνω. Να είστε καλά.

Ο διάλογος δεν τελείωσε εκεί. Τα ίδια θέματα επανήλθαν, ανοίχτηκαν κι άλλα, το πράγμα τράβηξε σε μάκρος. Η παρέα μου είχε φύγει προ πολλού και σχεδόν όλη η παρέα των χριστιανών επίσης, πλην της θεολόγου και του αναρχικού, που ήταν ο πλέον επίμονος σε όλη τη συζήτηση. Η θεολόγος προσπαθούσε φανερά να τον συμπαρασύρει ώστε να φύγουν, όμως εκείνος ξαναγυρνούσε πίσω την κουβέντα. Είχα την πρόθεση να παραμείνω όσο υπήρχε διάθεση για συζήτηση από την άλλη πλευρά, όμως πλησίαζε μεσημέρι και είχα πει ότι θα γυρνούσα σπίτι για φαγητό. Έτσι όταν η συζήτηση άρχισε να γυρίζει πια σε κύκλους, βρήκα μια παύση και είπα:

ΕΓΩ: Θα με συγχωρήσετε ελπίζω, αλλά πρέπει να φύγω τώρα, αλλιώς θα με σκοτώσει ο άντρας μου.

Γελάσαμε και αποχαιρετιστήκαμε με αμοιβαίες αβρότητες και με πρόσκληση από πλευράς του γέροντα να τους επισκεφθώ στην εκκλησία τους. Απομακρύνθηκα τροχάδην, ενώ σκεφτόμουν πόσο οξύμωρο ήταν να λέω ότι «θα με σκοτώσει ο άντρας μου» ενώ πριν λίγα λεπτά διαδήλωνα για την Ημέρα της Γυναίκας. Φυσικά και δεν θα με σκότωνε, ούτε κυριολεκτικά ούτε μεταφορικά, να όμως που το ανόητο κλισέ ξεπήδησε δεν ξέρω από ποια βάθη μακροχρόνιας συνήθειας και επανάληψης να καπελώσει κάθε λογική και προοδευτική σκέψη.

Ω ναι, έχουμε πολύ δρόμο να κάνουμε ακόμη.