Παρασκευή 30 Ιουλίου 2010

ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ

Από καιρό θέλω να γράψω ένα άρθρο για την άθρησκη βάπτιση. Επιτέλους αποφάσισα να γράψω κάτι με αφορμή μια επιστολή που μου έστειλε το Χοχλιδάκι, την οποία και παραθέτω στη συνέχεια (έχοντας αφαιρέσει τις αναφορές σε προσωπικά δεδομένα και άλλα στοιχεία που δεν ήταν απαραίτητα), μαζί με την απάντησή μου.

---------------------------------------------------

Η επιστολή:

Πριν από λιγες μέρες παντρευτηκα φυσικά με πολιτικό γάμο εκ πεποιθησεως. Στο γάμο μου περάσαμε τόσο ωραία και διασκεδάσαμε χωρίς το κλασσικό πανυγύρι-μυστήριο που και αν μία στο απειροελάχιστο ήμουν ένθεη, και πάλι δεν θα ήθελα να παω εκκλησία. Ακόμα και οι δικοί μου, μου έβγαλαν το καπέλο γιατί τα έκανα όλα με αγάπη και μεράκι, καλεσμένοι στην κυριολεξία ήταν μόνο φίλοι και ήταν όλα τόσο ασυνήθιστα. Περάσαμε καταπληκτικά και το ζήσαμε και το χαρήκαμε.

Φυσικά έχουν φτάσει στα αυτιά μου τα σχετικά, ότι δεν θα μας βαφτίζει κανεις τα παιδιά ή ότι δεν είναι κανονικός γάμος. Στο πρώτο απαντάω ότι δεν θα βαφτίσουμε τα παιδιά μας και στο δεύτερο το κράτος, αν δεν πας να δηλωσεις το γάμο σου εκεί, ακόμα και βουδιστικός να είναι, δεν τον αναγνωρίζει, και στο κάτω κάτω προσωπική επιλογή είναι αυτά.

Σου γράφω επειδή είχες αναφερει πολλές φορες για τις ιδεες σου περί πολιτικής ονοματοδοσίας-τελετής και θα ήθελα να μου πεις, αν θες φυσικά, πώς το σκέφτεσαι.

Εγώ το σκεφτομαι ως εξης: κάλεσμα σε ενα απογευματινό τραπέζι-κοκτέιλ όπου ουσιαστικά το παιδί θα κάνει "γνωριμία" με φίλους που θες. Να μοιρασεις προσκλητήρια που να λενε π.χ. "με αφορμή τη γέννηση της κόρης / του γιου μας σας καλούμε στο γεύμα κ.λπ." και στο τελος να τους έχεις αναμνηστικά δώρα.

Σκέφτομαι επίσης το θέμα της νονάς Δεν εννοώ την κλασσική νονά που χρίζεται από την εκκλησία, αλλά έναν άνθρωπο που θεωρείς ότι το παιδί σου αξίζει να επενδύσει σε μία σχέση ζωής. Αν φτάσει εκείνη η ώρα, θα ήθελα να επιλέξω έναν τέτοιο άνθρωπο ή δύο, στο στυλ αν μας συμβεί κάτι εκείνοι οι άνθρωποι να μεριμνήσουν για το παιδί, φυσικά με τη συγκατάθεσή του. Το πώς θα τον/την/τους λεει το παιδί μου είναι ένα άλλο θέμα. Ξερεις καλύτερα από μένα ότι το σχολείο αναπαράγει αναπόφευκτα τα χριστιανικά πρότυπα και συμπεριφορές και ότι άλλα μπορεί να καταλάβει ένα παιδάκι 3 ετών και άλλα ένα παιδάκι 8.

Θα ήθελα να ακούσω και άλλες ιδεες τις οποίες μπορώ να μοιραστώ με φίλους που δεν θα με κρίνουν για τις επιλογές μου, απλά θα θέλουν ειλικρινά να μάθουν πώς βλέπω εγώ τα πράγματα ακόμα και ας μην σκεφτόμαστε το ίδιο. Χαίρομαι που υπάρχουν και αλλοι άνθρωποι εκεί έξω που δεν φοβούνται να μιλήσουν.

-----------------------------------------

Η απάντησή μου:

Πρώτα απ όλα σου εύχομαι να ζήσεις ευτυχισμένη με τον σύντροφό σου όπως το ονειρευόσαστε.

Το γράμμα σου μου έδωσε μεγάλη χαρά! Χαίρομαι που υπάρχουν άνθρωποι με κέφι, μεράκι και φαντασία, και δημιουργούν τις δικές τους παραδόσεις.

Αυτό που λες για τη νονά το έχω σκεφτεί κι εγώ. Έχω μάλιστα μια φίλη που είναι άθρησκη νονά για ένα παιδάκι, επειδή ακριβώς οι γονείς του δεν θέλησαν να το βαφτίσουν, ήθελαν όμως να έχει έναν άνθρωπο που θα είναι σαν δεύτερος γονιός, ένας κατ' επιλογήν συγγενής για το παιδί. Νομίζω πως είναι μια πολύ καλή ιδέα.

Να σου πω τώρα πως φαντάζομαι εγώ μια τελετή άθρησκης βάπτισης. Έχω διάφορες ιδέες από τις οποίες μπορείς να κρατήσεις ορισμένες ή και καμμία.

Στην αρχική εκδοχή που φαντάστηκα, υπάρχει κάποιος που συντονίζει την τελετή (το αντίστοιχο του ιερέα, ένας τελετάρχης ας πούμε). Τώρα όμως που το ξανασκέφτομαι, νομίζω ότι δεν χρειάζεται κανείς. Τη δουλειά του τελετάρχη μπορεί να την κάνει ο νονός μόνος του.

********************

Την τελετή την ονομάζω ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ.


Ο νονός, μόλις συγκεντρωθούν οι καλεσμένοι, φέρνει στο κέντρο της αίθουσας γονείς με μωρό και παπούδες αν υπάρχουν, και λέει δυο λόγια:

«Καλωσήλθατε στη σημερινή τελετή καλοσωρίσματος και ονοματοδοσίας. Το όνομα του παιδιού επιλέχθηκε από [τους γονείς / τη νονά / άλλο πρόσωπο] επειδή [εξηγεί λόγους]. Η ονοματοδοσία έγινε ήδη στο ληξιαρχείο. Σήμερα συγκεντρωθήκαμε για να καλωσορίσουμε αυτό το παιδί στον κόσμο, να ανακοινώσουμε το όνομά του, να το γνωρίσουμε και να μας γνωρίσει. Ας του προσφέρουμε όλοι τις καλύτερες ευχές μας και ας θυμόμαστε ότι τα παιδιά είναι το μέλλον. Όπως έγραψε και ο Χαλίλ Γκιμπράν:

Τα παιδιά σου δεν είναι παιδιά σου.
Είναι οι γιοι και οι κόρες της λαχτάρας της ζωής για Ζωή.
Για τη ζωή τους είσαι το μέσον κι όχι η αρχή·
κι ας μένουν κοντά σου – δεν ανήκουν σε σένα.
Μπορείς να τους δώσεις την αγάπη σου,
όχι όμως και τις ιδέες σου,
γιατί ιδέες έχουν δικές τους.
Μπορείς να τους δώσεις μια στέγη στο σώμα τους,
όχι όμως και στην ψυχή τους,
γιατί η ψυχή τους κατοικεί στο σπίτι του αύριο,
που εσύ δεν μπορείς να επισκεφθής
ούτε στα όνειρά σου.
Μπορείς να προσπαθήσης να τους μοιάσης,
μην προσπαθής όμως να τα κάνεις όμοιά σου.
Γιατί η ζωή δεν πάει προς τα πίσω
και δεν σταματά στο χτες.
Είσαι το τόξο απ’ το οποίο εκτοξεύονται τα παιδιά σου
σαν ολοζώντανα βέλη.
Κάνε, τοξότη, η σαΐτα που στα χέρια κρατάς να σημαίνει χαρά.

Χαλίλ Γκιμπράν,
Απόσπασμα από το βιβλίο «Ο προφήτης».»

Μόλις τελειώσει παίρνει το μωρό αγκαλιά και λέει απευθυνόμενος προς τους παπούδες: «Αυτοί οι άνθρωποι και οι πρόγονοί τους άνοιξαν το δρόμο για να φτάσει σήμερα κοντά μας αυτό το παιδί. Του παραδίνουν τη σκυτάλη για να συνεχίσει την πορεία προς το μέλλον. Στο όνομα όλων των προγόνων του, στο όνομα όλων των ανθρώπων που παρευρίσκονται σήμερα εδώ, στο όνομα της ανθρωπότητας, καλοσωρίζω αυτό το παιδί στον κόσμο και του δίνω το όνομα [...]. Μακάρι να ζήσει μια ζωή δημιουργική, ελεύθερη και ευτυχισμένη. Από όλους εμάς, καλωσόρισες [...]. Μπορείτε να περάσετε τώρα να το καλοσωρίσετε ένας-ένας και να του δώσετε τα δώρα σας.»

Ο νονός παραδίνει το μωρό στους στους γονείς λέγοντας "να σας ζήσει, να το χαίρεστε, να το δείτε ευτυχισμένο".

Στη συνέχεια όλοι οι καλεσμένοι περνούν και χαιρετούν το μωρό και του προσφέρουν το δώρο τους. Εφόσον το μωρό είναι ήρεμο και ευδιάθετο, το βάζουμε να καθίσει στη μέση ενός μαλακού χρωματιστού χαλιού και του προσφέρουμε τα δώρα του να τα ανοίξει. Αν έχει κουραστεί ή εκνευριστεί εννοείται ότι το παίρνει κάποιος και το πάει παράμερα.
Αν το μωρό στη διάρκεια της τελετής κλαίει, το παίρνει η μαμά ή ο μπαμπάς ή κάποιος άλλος και στέκεται απλώς δίπλα στον νονό μέχρι να πει τα λόγια. Αν εξακολουθεί να κλαίει, αφήνουμε τη μαμά ή τον μπαμπά ή όποιον θέλει τέλος πάντων να κάνει ό,τι νομίζει για να το καθησυχάσει, και ολοκληρώνουμε την τελετή χωρίς αυτό. Σκοπός δεν είναι να το ταλαιπωρήσουμε αλλά να το καλοσωρίσουμε!
Μοιράζονται καρφιτσούλες, μπομπονιέρες, γλυκά (ό,τι μας αρέσει). Βάζουμε μουσική και συνεχίζουμε τη γιορτή όπως επιθυμούμε.

***********************

Αυτά έχω φανταστεί εγώ, βεβαίως με τον αντίστοιχο στολισμό που θέλει ο καθένας, λουλουδάκια και λοιπά. Αν εσύ έχεις κάποιες ακόμη ιδέες, πες τις μου!

Μια φίλη μου, η άθρησκη νονά που σου έλεγα, είχε την ιδέα να βάλουμε τους καλεσμένους να σταθούν σε ζευγάρια πίσω από τους γονείς, παίρνοντας συμβολικά τη θέση των παπούδων, προπάπων, προ-προπάπων κλπ, όση ώρα γίνεται η τελετή.
Μια άλλη φίλη μου πρότεινε την ιδέα να "συστήνονται" όλοι οι καλεσμένοι στο μωρό, λέγοντας "γειά σου [όνομα παιδιού], είμαι ο [όνομα καλεσμένου], που την πήρε από κάποιο μυθιστόρημα.
Εγώ είχα την ιδέα όσο διαρκεί η τελετή να στέκονται οι καλεσμένοι σε κύκλο γύρω από το μωρό με τους γονείς και το νονό.
Όλα αυτά βέβαια εξαρτώνται και από το τι επιτρέπει ο χώρος. Επίσης, το ποίημα μπορεί να αντικατασταθεί από κάτι άλλο, και γενικώς το κείμενο αλλά και ολόκληρη η τελετή να προσαρμοστεί στις ανάγκες και τα γούστα του καθενός.

---------------------------------------

Εδώ τελειώνει ο διάλογος με την αναγνώστρια. Δεν έχω να προσθέσω τίποτε στα παραπάνω, μονάχα την ελπίδα πως όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα έχουν το θάρρος να προτάξουν τις προσωπικές επιλογές τους έναντι της παράδοσης, το μέλλον έναντι του παρελθόντος, και να επιλέξουν να καλοσωρίσουν το παιδί τους στον κόσμο με τον δικό τους τρόπο.

Η δύναμη του παραδείγματος είναι πολύ μεγάλη. Στους περισσότερους ανθρώπους ούτε καν θα τους περνούσε από το μυαλό μια άθρησκη βάπτιση. Αν δεν γνωρίζεις ότι υπάρχει μια εναλλακτική, μια άλλη επιλογή, δεν σκέφτεσαι εύκολα να ξεφύγεις από την πεπατημένη. Αν το γνωρίζεις, μπορείς τουλάχιστον να το σκεφτείς. Και όσο πιο συχνά το βλέπεις, τόσο λιγότερο παράξενο και τόσο πιο οικείο θα φαντάζει.

Η άθρησκη βάπτιση είναι μια τελετή στα μέτρα του ανθρώπου, στα δικά μας μέτρα. Μια τελετή σχεδιασμένη από μας για μας, με αγάπη και σεβασμό για το παιδί. Μια τελετή όπου μπορούν να συμμετέχουν όλοι, ένθεοι και άθεοι, χωρίς να χρειαστεί κανείς να υποκριθεί κάτι που δεν πιστεύει. Το μόνο που χρειάζεται είναι φαντασία και απόφαση.

Αν κάποιος από εσάς το αποφασίσει, θερμά παρακαλώ, ας μας το πει!

Ας γίνει ένα ακόμη παράδειγμα για τους άλλους!

Πέμπτη 22 Ιουλίου 2010

ΑΓΡΙΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑ

Ανάμεσα στα άλλα, περισσότερο ελαφρά θέματα ενός περιοδικού ποικίλης ύλης, διαβάζω ένα άρθρω για το Primadomus, ένα άσυλο πρωτευόντων, όπου χιμπαντζήδες και άλλοι ανθρωποειδείς πίθηκοι που έχουν ταλαιπωρηθεί από την κακομεταχείριση των ανθρώπων σε τσίρκο, σε σπίτια όπου ζούσαν ως κατοικίδια, ή σε άλλους χώρους, μπορούν να περάσουν το υπόλοιπό της ζωής τους με αξιοπρέπεια, ζώντας μια σχετικά φυσιολογική ζωή.

Καθ' όλα αξιόλογο και αξιέπαινο το εγχείρημα και η είδηση μου έδωσε μεγάλη χαρά, τώρα όμως θέλω να σταθώ σε μια δήλωση της υπεύθυνης του Primadomus: "τα πρωτεύοντα δεν είναι κατοικίδια ζώα".

Η δική μου απορία είναι, με ποια κριτήρια αποφασίζουμε ποια ζώα είναι κατοικίδια και ποια όχι; Γιατί δηλαδή τα πρωτεύοντα δεν είναι, ενώ οι γάτες ή τα χρυσόψαρα ας πούμε είναι; Γιατί δεχόμαστε ότι τα άγρια ζώα (δηλαδή αυτά που δεν προλάβαμε ή δεν καταφέραμε να εξημερώσουμε και να χώσουμε σε εκτροφεία) δεν θα πρέπει να γίνουν κατοικίδια και συνάπτουμε και διεθνείς συμβάσεις άγριας ζωής που το επικυρώνουν, ενώ τα ήμερα (αυτά που έχουμε ήδη αλλοτριώσει) επιτρέπεται να τα εκμεταλλευόμαστε για να καλύπτουμε συναισθηματικές ή άλλες ανάγκες μας;

Έχω μιλήσει και παλιότερα για τις απόψεις μου περί κατοικιδίων. Για μένα κατοικίδιο σημαίνει σκλάβος, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τη λέξη "αφεντικό" και "ιδιοκτήτης" που χρησιμοποιούμε για τον άνθρωπο που έχει κατοικίδιο. Οι βασικές ιδέες μου για το θέμα αυτό βρίσκονται στην πρώτη ανάρτηση του ιστολογίου μου με τίτλο "Μόνο για φιλόζωους".

Αναρωτιέμαι λοιπόν, γιατί οι σκύλοι λόγου χάρη κάνουν για κατοικίδια, ενώ οι χιμπατζήδες όχι; Κατά την ταπεινή μου άποψη, δεν κάνουν ούτε οι μεν ούτε οι δε, ούτε κανένα άλλο πλάσμα. Αν φτάσει κάποιος στο σημείο να συνειδητοποιήσει ότι ένα ζωντανό πλάσμα δεν μπορεί να είναι κατοικίδιο, δεν μπορεί να είναι αντικείμενο, τότε θα πρέπει να μπορεί να καταλάβει ότι αυτό ισχύει όχι μόνο για ορισμένα πλάσματα, αλλά για όλα. Αν φτάσει κάποιος στο σημείο να μπορεί να καταλάβει ότι δεν είναι δυνατόν να αναλάβει κανείς την ευθύνη των αποφάσεων ζωής για ένα ενήλικο υγιές ζώο, ότι είναι ανεπίτρεπτο να αποφασίζουμε εμείς πότε και πώς και τι θα φάει ένα ζώο, πότε και πώς και με ποιον θα συνουσιαστεί, ότι είναι τερατώδες να του αφαιρούμε τα γεννητικά όργανα όποια κι αν είναι τα υποτιθέμενα "οφέλη", ότι είναι υποκριτικό να υφαρπάζουμε την ελευθερία επιλογής του χώρου και του τρόπου ζωής και να το ονομάζουμε αυτό φροντίδα και αγάπη, τότε θα πρέπει να μπορεί να καταλάβει ότι το ίδιο ισχύει για όλα τα ζώα, και όχι μόνο για αυτά που μοιάζουν περισσότερο με εμάς (και άρα μας είναι πιο εύκολο να συναισθανθούμε τη σημασία της απώλειας της αξιοπρέπειάς τους) ή για αυτά που έχουμε ορίσει ως "ανώτερα" με κάποια αυθαίτερα δικά μας κριτήρια.

Όχι, τα ζώα δεν είναι από μόνα τους κατοικίδια: εμείς τα κάνουμε τέτοια, αφαιρώντας τους την ελευθερία και την αξιοπρέπεια. Κανένα ζώο δεν διάλεξε να είναι κατοικίδιο, ούτε σε επίπεδο ατόμου ούτε σε επίπεδο είδους: δεν θα μπορούσε να διαλέξει, γιατί δεν υπάρχει τροπος να ενημερωθεί πλήρως για τις συνέπειες μιας τέτοιας επιλογής. Οι άνθρωποι διάλεξαν να έχουν σκύλους, όχι οι σκύλοι να ζουν με ανθρώπους. Κι αν οι σημερινοί σκύλοι είναι υποτακτικοί και δουλοπρεπείς και μοιάζουν να προτιμούν αυτήν την κατάσταση, άφησαν πίσω τους εκατοντάδες, χιλιάδες ίσως σκύλους που πέθαναν στα χέρια των ανθρώπων ή εγκαταλείφθηκαν επειδή δεν επέδειξαν την επιθυμητή συμπεριφορά. Έζησαν και παρέμειναν κοντά στον άνθρωπο μόνο αυτοί που υποτάχτηκαν κληρονομώντας το χαρακτηριστικό της υποταγής στους απογόνους τους.

Επιπλέον κάθε ζώο, αν ανατραφεί ως κατοικίδιο, έχει μεγάλες πιθανότητες να συμπεριφερθεί ως τέτοιο. Ένα σκυλί που απομακρύνεται από τη μητέρα του πριν καλά-καλά απογαλακτιστεί και από βρέφος ανατρέφεται σε μια οικογένεια ανθρώπων, αισθάνεται αυτήν την οικογένεια ως "δική του", απλούστατα γιατί δεν έχει άλλη και νιώθει την ανάγκη της στοργής και της θαλπωρής. Ένα σκυλί που πέρασε όλη την ενήλικη ζωή του κοντά σε ανθρώπους, νιώθει ανασφάλεια και δυσφορία ελεύθερο στη φύση, γιατί δεν έχει μάθει πώς να συμπεριφερθεί εκεί.

Όμως πολλά σκυλιά που εγκαταλείφθηκαν από τα αφεντικά τους έμαθαν να επιβιώνουν και προσαρμόστηκαν ξανά στην άγρια ζωή. Δεν εννοώ μόνο τα αδέσποτα των πόλεων, που ζουν είτε ως ημι-κατοικίδια, τρεφόμενα από πονόψυχους ανθρώπους της γειτονιάς, είτε ως άστεγοι ζητιάνοι που τρέφονται με σκουπίδια: υπάρχουν αγέλες άγριων σκύλων στην Πάρνηθα, με παρουσία τόσο έντονη ώστε να κινδυνεύουν τα νεαρά ελάφια (η πληροφορία από προσωπική επικοινωνία με εθελοντές της ΕΔΑΣΑ). Προσαρμόζεται κανείς σε ό,τι υπάρχει, είτε είναι άνθρωπος, είτε σκύλος.

Μη νομίζετε πως δεν διακρίνω τους δεσμούς στοργής μεταξύ κατοικιδίων και "ανθρώπων συντρόφων" τους (ευφημισμός για το "αφεντικό"): τους βλέπω , τους αναγνωρίζω, και εκτιμώ την αξία τους. Βλέπω όμως και κάτι που τα αφεντικά και οι φιλόζωοι συνήθως δεν θέλουν να δουν: την έλλειψη ισοτιμίας στη σχέση, την επιπολαιότητα του δεσμού αυτού στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, την απροθυμία της αναγνώρισης όλων των δικαιωμάτων του ζώου - όπως λόγου χάρη το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και το δικαίωμα στην ελεύθερη εκδήλωση της σεξουαλικότητας. Αλλά εδώ για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε, και θα συμφωνήσουμε για εκείνα των ζώων;

Όλοι σχεδόν οι ιδιοκτήτες κατοικίδιων ισχυρίζονται ότι "αγαπούν" τα ζώα τους, και μάλιστα πάρα πολύ. Τους πιστεύω: άλλωστε η λέξη "αγάπη" χρησιμοποιείται για τόσο πολλά και ετερόκλητα συναισθήματα, ώστε είναι δεκτή μια ακόμη χρήση της. Όμως δεν μπορώ να μην παρατηρήσω ότι η κυρία που υπεραγαπά τον σκύλο της και γίνεται κομμάτια όταν εκείνος φεύγει από τον κήπο και χάνεται, αφού τον αναζητήσει για δυο τρεις μήνες απεγνωσμένα, μετά αποκτά νέο κουτάβι και ξεπερνά τον πόνο της, αν και φυσικά θυμάται με στοργή τον παλιό σκύλο. Θα αντιδρούσε με τον ίδιο τρόπο αν επρόκειτο ας πούμε για το παιδί της ή έστω για έναν φίλο;

Τι υπερβολή, θα μου πείτε, έχει σύγκριση το παιδί με τον άνθρωπο;

Ε αυτό ακριβώς λέω κι εγώ: δεν έχει. Μη μου λέτε λοιπόν ότι "αγαπάτε" τα κατοικίδια, γιατί τέτοια αγάπη, αν την απηύθυνε κάποιος σε σας, δεν θα την λογαριάζατε γι' αγαπη.

Δεν είμαι από εκείνους που θεωρούν ότι υπάρχει αντικειμενική ηθική, αντικειμενικό "σωστό" και "λάθος". Δεν ξέρω αν "θα έπρεπε" να καταργήσουμε τα κατοικίδια, αν και ξέρω ότι εγώ θα ήθελα να καταργηθούν. Ξέρω όμως σίγουρα ότι θέλω να δείξω, σε όσους θέλουν να με ακούσουν, ότι υπάρχει και μια άλλη οπτική στο θέμα των κατοικιδίων ζώων. Θέλω να είναι σαφές ότι τα κατοικίδια είναι πολίτες τέταρτης κατηγορίας στην κοινωνία μας, ότι η σχέση αφέντη-κατοικίδιου είναι μια σχέση αφέντη-δούλου (μεγαλόκαρδου αφέντη και παραχαϊδεμένου δούλου, ίσως, αλλά στην ουσία της σε συναισθηματικό επίπεδο είναι βαθιά ανισότιμη). Από εκεί και πέρα, ας πράττει καθένας κατά συνείδηση.

ΤΥΦΛΩΣΗ

Παρακολουθώντας τις δηλώσεις διαφόρων νυν και πρώην μελών της Λεγεώνας του Χριστού σχετικά με τα σκάνδαλα που αποκαλύφθηκαν γύρω από τη ζωή του ιδρυτή του τάγματος, του μεξικανού Μαρσιάλ Μασιέλ, δεν παύω να εκπλήσσομαι από την δύναμη της προκατάληψης. Ο άνθρωπος αυτός ήταν ένας έκφυλος, ένας απατεώνας, ένας εγκληματίας. Εξαπατούσε συνειδητά τους οπαδούς τα μέλη του τάγματος, προτρέποντάς τους στην αρετή, στην αποχή από το σεξ, στην αποχή από τις απολαύσεις, στην απάρνηση των υλικών αγαθών, ενώ ο ίδιος κολυμπούσε στο χρήμα, παραχάραζε λογιστικά βιβλία, ήταν παιδεραστής, κακοποίησε συστηματικά άγνωστο πόσα παιδιά και εφήβους, είχε αναρίθμητες ερωμένες, και τουλάχιστον τέσσερα παιδιά από διαφορετικές μητέρες.

Εννοείται ότι ο εν λόγω κύριος φιλοδοξούσε να εισέλθει στο πάνθεον των αγίων της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Δυστυχώς η αποκάλυψη τόσων σκανδάλων του στέρησε αυτή τη δυνατότητα - κρίμα αλήθεια, γιατί είχε όλα τα προσόντα για κάτι τέτοιο: εγωπάθεια, ματαιοδοξία, φιλαρχία, ταλέντο ηθοποιού και την εύνοια του πάπα.

Διαβάζω λοιπόν συνεντεύξεις ανθρώπων που τον γνώρισαν και τον πίστεψαν, και θαυμάζω.

Μια οπαδός της Λεγεώνος και θαυμάστρια του Μασιέλ, η οποία έχει δώσει όρκο αγνότητας και φτώχειας, λέει: "Όταν πληροφορήθηκα την ανήθικη ζωή του Πατρός Μασιέλ, έκλαιγα τρεις μέρες και τρεις νύχτες. Πέρασα από τη Ντίσνεϋλαντ στην πραγματικότητα. Για φαντάσου, ο Μασιέλ, αυτός που μας μιλούσε τόσο εμπνευσμένα για την ομορφιά της αγνότητας!"

Για να αποφεύγουν τους πειρασμούς της σάρκας, ο Μασιέλ συνιστούσε "ανάπαυση, ενατένιση της φύσης, προγραμματισμό του χρόνου και αποφυγή των παρορμήσεων και της οκνηρίας." Εύλογα αναρωτιόμαστε αν τα εφάρμοσε ποτέ και στον εαυτό του και με τι αποτέλεσμα.

Οι περισσότεροι στο τάγμα έχουν αποδεχθεί πλέον το γεγονός ότι ο ιδρυτής ήταν ένας απατεώνας, πολλοί όμως εξακολουθούν να πιστεύουν σε αυτόν και να τον θεωρούν απλώς "παραστρατημένο". Μειώνουν τη σημασία των εγκλημάτων του και τα αποδίδουν σε αδυναμία και στο μυστήριο της θεϊκής βούλησης, που οι θνητοί δεν κατέχουν. Θεωρούν ότι ο Μασιέλ αν και ανάξιος, έπραττε το σωστό, εκτελούσε τη θέληση του θεού. "Ο Θεός γράφει ίσια ακόμη και με στραβή πέννα." "Ο κορμός σάπισε, μα τα κλωνάρια είναι γερά." "Μην κρίνετε ίνα μη κριθείτε."

Ένας από τους ιθύνοντες της Λεεώνας δηλώνει: "Εγώ πιστεύω ότι η Λεγεώνα έχει νόημα. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ο θεός επέλεξε αυτό το όργανο, τον Μασιέλ, για να τη δημιουργήσει. Μην ξεχνάτε όμως ότι ο δημιουργός της ήταν ο Θεός. Ο Θεός ήταν ο καλλιτέχνης, ο Μασιέλ ήταν το πινέλο, η Λεγεώνα το έργο."

Το κλειδί της λειτουργίας της Λεγεώνας είναι η άνευ όρων υπακοή. Η απόλυτος υποταγή του ατόμου στην κοινότητα και στον αρχηγό της. "Σε πείθουν ότι οφείλεις πίστη στη Λεγεώνα, και στο τέλος πιστεύεις ότι αυτός είναι ο δρόμος σου. Η αυταπάρνηση δε συνίσταται σε νηστείες, αλλά στην απάρνηση της προσωπικής σου βούλησης. Το θέμα δεν είναι να σε βάλουν να σφουγγαρίσεις, αλλά να αισθάνεσαι ότι αυτό είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να σου συμβεί. Ποτέ δεν κριτικάρεις τους ανώτερους. Αν κάνεις την παραμικρή παρατήρηςη, ο πατέρας Μασιέλ το μαθαίνει. Είχαμε δύο μυστικούς όρκους: να μην κρίνουμε τους ανώτρους και να μην επιδιώκουμε να καταλάβουμε τις θέσεις τους. Αυτή ήταν η τακτική τους για να μην ανοίξει κανείς το στόμα του. Οι ανώτεροι ήταν οι εξομολογητές μας." λέει ένας πρώην λεγεωνάριος.

Προφανώς γι' αυτό στην αρχή, όταν ακούστηκαν οι πρώτες κατηγορίες εναντίον του Μασιέλ, σύσσωμο το τάγμα της αρνήθηκε και τον υποστήριξε. Μόνον όταν οι αποδείξεις έγιναν συντριπτικές, οι ανώτεροι αναγκάστηκαν να τις παραδεχθούν και να ενημερώσουν όλο το τάγμα. Όλα αυτά όταν ο Μασιέλ ήταν ήδη νεκρός.

Οι περισσότεροι λεγεωνάριοι έχουν αφομοιώσει την τακτική αυτή: ¨Οι ανώτεροί μου εκπροσωπούν την εξουσία του Χριστού επί της Γης", λέει ένας. "Είναι σαν το σκάκι, υπάρχουν αυστηροί κανόνες που δεν μπορείς να παραβείς, μέσα στο πλαίσιο αυτό όμως είσαι ελεύθερος", λέει ένας άλλος. Εύλογα αναρωτιέται κανείς τι σόι ελευθερία είναι αυτή, όταν έχεις παραδώσει στους ανώτερους πλήρη εξουσία κι εσύ την έχεις πλήρως απαρνηθεί.

Όσοι εισέρχονταν στη Λεγεώνα, εγκατέλειπαν τα εγκόσμια, και φυσικά και τα υπάρχοντά τους. Τα πάντα περιέρχονταν στη Λεγεώνα. Όλοι ζούσαν υπό συνθήκες απόλυτης φτώχειας και στέρησης - με εξαίρεση τον ιδρυτή Μασιέλ, που κοιμόταν στα καλύτερα ξενοδοχεία, έτρωγε τα καλύτερα φαγητά και ταξίδευε πάντα business class, πράγμα που, όπως λέει ένας βετεράνος λεγεωνάριος, "μας φαινόταν απόλυτα φυσικό".

Οι λεγεωνάριοι δεν έχουν ατομική ιδιοκτησία, πέρα από ένα σταυρό. Ζουν σε κοινότητες και επικοινωνούν με την οικογένειά τους μια φορά το μήνα. Αν κάποιος δικός τους τους χαρίσει οτιδήποτε, το παραδίδουν στη Λεγεώνα. Τα πάντα στη ζωή τους διέπονται από κανόνες - ρούχα, κούρεμα, χτένισμα, μοντέλο ρολογιού, χρόνος προσευχής, φαγητό, ακόμη και ο τρόπος που τρώνε τα μακαρόνια (κομμένα μικρά κομμάτια, ποτέ στριφυγυρίζοντας το πιρούνι), ακόμη και υποχρεωτικό πλύσιμο δοντιών τρεις φορές τη μέρα. Η ζωή των λεγεωνάριων είναι προκαθορισμένη μέχρις κεραίας.

Ορισμένοι καταφέρνουν να ξυπνήσουν, να ξεφύγουν, να δουν την απάτη πίσω από όλα αυτά. Κάποιοι είχαν ήδη ξεφύγει πριν ξεσπάσουν τα σκάνδαλα, κάποιοι ξύπνησαν με αφορμή αυτά. Κάποιοι ίσως δεν θα ξυπνήσουν ποτέ.

Υπάρχουν βαθμίδες κατανόησης. Κάποιοι κατάφεραν να δουν ότι η λεγεώνα είναι ένας μηχανισμός καταστολής και επιβολής εξουσίας προς ικκανοποίηση των φιλοδοξιών ενός αρχομανούς, και τίποτε άλλο. Κάποιοι δεν το αντέχουν, και επιμένουν να την βλέπουν ως "έργο του θεού". Κάποιοι κατάφεραν να αντικρίσουν κατάματα την αλήθεια και να δουν ότι ο "άγιος" ιδρυτής του τάγματος ήταν ένας αισχρός εγκληματίας. Κάποιοι δεν αντέχουν ούτε καν αυτό, και εξακολουθούν να τον λατρεύουν.

Κι αναρωτιέμαι αφελώς, υπάρχει άραγε κανείς ανάμεσά τους ικανός να αντέξει τη μεγάλη αλήθεια; Υπάρχει κανείς με αρκετά καθαρό νου ώστε να δει κάθε υποτιθέμενο "θεϊκό μήνυμα" προέρχεται πάντοτε από ανθρώπους, συχνά ανάξιους; Ότι οι ίδιες οι πηγές της πίστης τους είναι αμφίβολης αξιοπιστίας; Ότι η ίδια η πληροφορία της ύπαρξης του θεού προέρχεται αποκλειστικά από τα ιερατεία και εξυπηρετεί αποκλειστικά την διατήρηση της εξουσίας τους;

Μάλλον ζητάω πολλά. Είναι βαριάς μορφής η τύφλωση.


Πηγή μου είναι ως συνήθως το περιοδικό της κυριακάτικης El País, από όπου προέρχονται τα αποσπάσματα στα εισαγωγικά (μετάφραση δική μου), δυστυχώς όμως το συγκεκριμένο άρθρο δεν το βρίσκω online. Μπορείτε εύκολα να βρείτε πληροφορίες στη wikipedia και αλλού σχετικά με τη Λεγεώνα του Χριστού.

Σάββατο 17 Ιουλίου 2010

ΣΙΓΑ ΤΟ ΝΕΟ!!

Είπα να σπάσω την παράδοση και να γράψω κάτι στο μεταίχμιο της επικαιρότητας.

Σύνορα Αμαρουσίου/Πεύκης - ΤΩΡΑ:

Βγήκα στο μπαλκόνι της κουζίνας μου ν'απλώσω την πετσέτα, και αντίκρισα το θέαμα που θ' αντικρίσετε κι εσείς στις παρακάτω φωτό:








Μοιάζει να προέρχεται από Δροσιά μεριά, αν και δεν μπορώ να είμαι σίγουρη. Όποιος δει ειδήσεις ας μας ενημερώσει.

Εν τω μεταξύ, πριν λίγες μέρες, πάνω στον κεντρικό δρόμο μεταξύ Καϊάφα και Ζαχάρως (ναι, εκείνα που κατακάηκαν πρόπερσι) είδα έναν χαριτωμένο κύριο πλάι στο δρόμο, ανάμεσα σε δυο μεγάλα πεύκα, να καίει αμέριμνος μια στίβα ξερά χόρτα.

Σκέφτηκα να του πω καμμιά κουβέντα, αλλά φοβήθηκα ότι θα με διαολόστελνε, κι άλλωστε τι μπορούσα να του κάνω? Μόλις έφευγα εγώ θα ξανάπιανε δουλειά. Τηλεφώνησα λοιπόν στην πυροσβεστική σαν καλός πολίτης. Με διαβεβαίωσαν ότι θα έσπευδαν.

Ακόμη αναρωτιέμαι τι έχει μέσα το κεφάλι του κυρίου εκείνου. Αν είναι πίτουρο, ίσως καεί και δαύτο μαζί με τα ξερά τα χόρτα και ησυχάσουμε.

"Δυο πράγματα είναι απέραντα: το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία. Και για το σύμπαν δεν είμαστε και τόσο σίγουροι."

Πέμπτη 1 Ιουλίου 2010

"ΠΩΣ ΠΕΡΑΣΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ"

Όποιος ενδιαφέρεται να ενημερωθεί τη δουλειά της ομάδας ή να συμμετέχει, πληροφορίες στο Ξεμπλογκάρισμα.

Το ραντεβού μας στις επτάμιση στα Κάτω Πατήσια. Είχα βάλει ξυπνητήρι στις έξι παρά, για να προλάβω να σηκωθώ με την ησυχία μου. Δυστυχώς το εσωτερικό μου αγχωτικό ξυπνητήρι είναι χαλασμένο και με ξύπνησε από τις τεσσερισήμισι. Ουδέν κακόν αμιγές καλού: ετοίμασα ένα λίτρο τσάι κι ένα καφεδάκι έξτρα για το δρόμο, έχωσα και μια χούφτα κριτσίνια σε μια χαρτοσακούλα και ξεκίνησα.

Έμοιαζε αδύνατον να χωρέσουν όλα εκείνα τα πράγματα σε δύο γιωταχί, αλλά τα καταφέραμε. Έριξα τα καθίσματα, επιστράτευσα και τις μπάρες, χώσαμε κούτες και στή θέση του συνοδηγού. Το αποτέλεσμα μπορείτε να το θαυμάσετε στη φωτό. Κερασάκι στην τούρτα το κουνιστό αλογάκι και το ποδήλατο - ο Πανόπτης δίσταζε να το φορτώσει, αλλά εγώ δεν θα έχανα τέτοια εικόνα με τίποτα!





Στις οκτώμιση ήμασταν στο Σείριο όπου προστέθηκαν στο κονβόι άλλα δύο φορτωμένα αυτοκίνητα: ρούχα για τις γυναίκες και τα μωρά, πάνες, σαπούνια, σαμπουάν, σαπούνια, παιχνίδια, βιβλία, γάλα, μια μεγάλη τηλεόραση... Εννιά παρά πήραμε το δρόμο για τον Ελαιώνα Θηβών: ο Πανόπτης, εγώ, η Δάφνη, και ο Τάσος με τη Ρόζα.

Ήταν η δεύτερη φορά που πήγαινα στις φυλακές. Την πρώτη είχα φρικάρει με τα συρματοπλέγματα - τέσσερα μέτρα ψηλά, τρεςι αλλεπάλληλοι φράχτες - ένας συρμάτινος και δύο χτιστοί, όλοι με αγκαθωτό σύρμα γύρω και πάνω. Αυτή τη φορά ήμουν προετοιμασμένη και με την κάμερα στο χέρι. Χάρη στην παροιμοιώδη μου δημοσιαγραφική ετοιμότητα μπορείτε να θαυμάσετε τις παρακάτω εικόνες, τραβηγμένες μέσα από το αμάξι στη διαδρομή για την είσοδο, και μέσα στο εξωτερικό προαύλιο της εισόδου.









Για να φτάσεις στα ενδότερα, περνάς από σαράντα κύματα. Αφού περάσαμε το πρώτο φυλάκιο, προχωρήσαμε καμμιά εκατοστή μέτρα και διασχίσαμε τον τριπλό τοίχο, σε δόσεις φυσικά. Περιμέναμε έξω από την πανύψηλη κλειστή σιδερένια πύλη μέχρι να ελεγχθούν οι ταυτότητές μας. Σταθήκαμε ανάμεσα στις δύο συνεχόμενες πύλες και παραδώσαμε τα κινητά μας. Ύστερα πια διασχίσαμε την τελευταία πύλη και βρεθήκαμε στο εξωτερικό προαύλιο, όπου ξεφορτώσαμε τα πράγματα.





Το προαύλιο αυτό, όπως μπορείτε να δείτε, είναι πολύ πιο όμορφο και συμπαθητικό από οτιδήποτε περίμενα να δω σε φυλακή. Δέντρα, πράσινο, παγκάκια, κιόσκια με αναρριχητικά... ακόμη και τα κάγκελα ήταν ψαροκόκαλο και όχι ίσια, θαρρείς σε μια προσπάθεια να μοιάζουν λιγότερο άσχημα - αν και τα πανταχού παρόντα αγκαθωτά σύρματα είναι κι εδώ ορατά. "Ποιος έχει πρόσβαση εδώ;" ρώτησα τον Πανόπτη. "Οι επισκέπτες", μου απάντησε. "Οι φυλακισμένες έχουν δικό τους προαύλιο πίσω, πολύ μικρότερο, χωρίς δέντρα. Απαγορεύονται τα δέντρα σε μια ορισμένη απόσταση απ΄τον τοίχο, για τον κίνδυνο απόδρασης. Όταν έχεις πολύ μικρό προαύλιο, όπως καταλαβαίνεις, είναι αδύνατον να βάλεις δέντρα οπουδήποτε." Μάλιστα. Έπρεπε να το έχω φανταστεί.

Η κοινωνική λειτουργός που μας υποδέχτηκε ήταν ευγενέστατη. Μας συνόδευσε στο γραφείο της, μέσα από αλεπάλληλες καγκελόπορτες. Συζητήσαμε τις αμεσες ανάγκες που υπάρχουν και που θα μπορούσαμε ίσως να καλύψουμε: σεντόνια, πετσέτες, τηλεκάρτες και τσιγάρα. Σε λίγο έφτασε άλλη μία κοινωνική λειτουργός, η κυρία Ψαράκη, και οι δυο τους μας οδήγησαν στην αίθουσα εκδηλώσεων. Αρκετά μεγάλη και φωτεινή, χρειάζεται ωστόσο κουρτίνες ή στόρια και κατάλληλα μηχανήματα, για να μπορούν να γίνονται προβολές ταινιών.

"Τι εκδηλώσεις γίνονται εδώ;" ρώτησα. "Συναυλίες, παραστάσεις... Κάνουμε επαφές, ζητάμε προσφορές, όλο και κάποιος έρχεται", μου απάντησαν. "Εθελοντικά;" ρώτησα. "Ναι, δεν έχουμε δυνατότητα να τους πληρώσουμε", μου απάντησαν κάπως απολογητικά. Κατανοητό. Εδώ λείπουν χρήματα για είδη πρώτης ανάγκης, πού να βρεθούν λεφτά για θεάματα.

Η επίσκεψη στο χώρο των μητέρων με τα παιδιά ήταν μια αποκάλυψη. Ο παιδότοπος αρκετά ευρύχωρος και όμορφος, σε καλή κατάσταση, αλλά η μεγαλύτερη έκπληξη ήταν οι τοίχοι. Από πάνω ως κάτω, σε όλο τους το πλάτος, ζωγραφιές παντού. Μικυμάους, μαγεμένα κάστρα, ζωάκια, παραμυθένιες εικόνες μεταμόρφωναν την αίθουσα. "Ποιος τα έφτιαξε;" ρώτησα κατάπληκτη. "Οι κοπέλες", ήταν η απάντηση.

Τα μωρά ήταν το ίδιο γλυκά και χαριτωμένα όσο όλα τα μωρά του κόσμου, φυσικά, οπουδήποτε κι αν βρίσκονται. Περίμενα ότι θα σφιγγόταν η καρδιά μου, αντίθετα όμως ζεστάθηκε. Τα είδα ανέμελα και γελαστά με τις μαμάδες τους, όσο καλά μπορούν να είναι κάτω από τις δεδομένες συνθήκες. Μετά δυσκολίας συγκρατήθηκα να μην αρχίσω να τους τσιμπάω τα μαγουλάκια, ιδίως σε κείνη την μελαχρνή τσαπερδώνα με τα πέντε κοτσιδάκια στο σγουρό της κεφαλάκι!

Περάσαμε στο χώρο των ανηλίκων, όπου οι τοίχοι επίσης ήταν διακοσμημένοι με νεράιδες και μαγικά τοπία, ήλιους, φεγγάρια, σύννεφα... Τρεις σαραβαλιασμένοι καναπέδες κι ένα άθλιο τραπέζι ήταν η μόνη επίπλωση, ενώ δυο σχοινιά στερεωμένα στα κάγκελα των παραθύρων φιλοξενούσαν τη μπουγάδα. Τα κορίτσια φαίνονταν ζωηρά και δυναμικά. Ο Πανόπτης και η κοινωνική λειτουργός τους ζήτησαν να μας πούνε τι χρειάζονται, ώστε να δούμε τι μπορεί να γίνει γι' αυτό. "Όργανα γυμναστικής", ήταν από τα πρώτα που ακούστηκαν. Ωστόσο ήταν ολοφάνερη η ανάγκη για καμμιά δεκαριά απλώστρες, τρεις ή τέσσερις καναπέδες της προκοπής, ένα δυο μεγάλους ανεμιστήρες, ένα στερεοφωνικό... το μπλοκάκι του Πανόπτη γέμιζε.

Τελευταίο είδαμε το προαύλιο. Αρκετά μεγάλο για να έχει ένα γήπεδο του βόλεϋ (υπό κατασκευή ακόμη) κι ένα χώρο για τα παιδιά, με μια μικρή διπλή τσουλήθρα. Σε μια γωνιά είδα τη βρεφική κούνια που είχαμε φέρει πέρυσι, σπασμένη από τη μια μεριά. Κατά μήκος του εξωτερικού μαντρότοιχου φυτεμένα λίγα αναιμικά δεντράκια και θάμνοι, πικροδάφνες και τέτοια, μικρά ακόμη. Το ιδανικό θα ήταν να στεγάζεται τουλάχιστον ο χώρος των παιδιών, αλλά το κόστος είναι απαγορευτικό.

Σε μια άλλη εσωτερική αυλή είδαμε κουνέλια, χήνες κι άλλα ζώα - μάθαμε ότι ζει εκεί ως κι ένα ζευγάρι ελάφια. Ομολογώ ότι μου φάνηκε τελείως εκτός τόπου, και φυσικά ρώτησα πού τα βρήκαν και γιατί τα έχουν. Είναι δώρο της Ιεράς Μητρόπολης, με σκοπό να αναπαραχθούν και να αφεθούν ελεύθερα. Τώρα το πού τα βρήκαν, το αν θα αφεθούν ελεύθερα και τα ενήλικα ή μόνο τα νεαρά, το πώς θα επιβιώσουν στη φύση - όλα αυτά ήταν πράγματα που δεν αισθάνθηκα σε φόρμα να ρωτήσω.

Η περιοδεία κατέληξε πάλι στο γραφείο, όπου συζητήθηκαν ξανά τα θέματα που μας απασχολούν και οι ανάγκες που χρειάζεται να καλυφθούν. Ενόσω ο Πανόπτης συζητούσε με τις κοινωνικές λειτουργούς, αναρωτιόμουν κατά πόσο η βοήθεια που παρέχουμε είναι ουσιαστική ή είναι σταγόνα στον ωκεανό. Η κοινωνική λειτουργός έλεγε πόσο σημαντική είναι η παροχή ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης. "Δεν μπορείς να έχεις απαιτήσεις αν δεν προσφέρεις τουλάχιστον τα βασικά. Πώς να σε σεβαστούν αν δεν τηρείς τους κανόνες που ο ίδιος βάζεις;" Μας είπε ότι συχνά λείπουν στοιχειώδη πράγματα, όπως σαπούνια και άλλα είδη προσωπικής υγιεινής. "Ζητάμε χίλια ευρώ από τον προϋπολογισμό για την υγιεινή και μας δίνουν εξακόσια".

Μίλησε για το πρόβλημα της απασχόλησης. "Πώς να πεις στην άλλη να μην κάθεται στο κρεβάτι της όλη μέρα; Το προαύλιο το καλοκαίρι ανάβει, το χειμώνα παγώνει, εδώ δεν υπάρχει πουθενά να πάει, τίποτε να κάνει." Αναρωτήθηκα τότε τι δραστηριότητα θα μπορούσε να κάνει μια κοπέλα εκεί. Καλή η τηλεόραση και η μουσική, αλλά χρειάζεται και κάτι ενεργητικό, όχι μόνο παθητική διασκέδαση. Σκέφτηκα τα όργανα της γυμναστικής που είχαν ζητήσει οι κοπέλες. Ο Πανόπτης ανέφερε και τα μουσικά όργανα. Θα μπορούσε να είναι μια διέξοδος, όπως και ο χορός.

"Έχουν εγκριθεί από το Υπουργείο Ανάπτυξης προγράμματα διδασκαλίας με πιστοποίηση: κοπτική-ραπτική, αισθητική, μανικιούρ, αρτοποιΐα-ζαχαροπλαστική, φροντίδα ηλικιωμένων, μπέιμπι-σίτινγκ..." συνέχισε με έναν αρκετά μακρύ κατάλογο. "Τουλάχιστον θα έχουν μια δημιουργική απασχόληση, θα μάθουν και μια τέχνη, θα έχουν κι ένα χαρτί... " είπα καθώς φεύγαμε. "Ναι, αλλά ποιος θα πάρει αυτήν την κοπέλα στη δουλειά του;" αναρωτήθηκε φωναχτά η Δάφνη.

Δεν είχα απάντηση. Ήμασταν ήδη στην έξοδο. Παρκάραμε σε μια άκρη για να αποχαιρετιστούμε. Ως την επόμενη φορά.