ΟΙ ΠΑΠΑΓΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

Στα δεκαπέντε χρόνια που είμαι μέλος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας έχω καταφέρει να αναγνωρίζω λίγα είδη πουλιών από την εμφάνιση και τη συμπεριφορά και ακόμη λιγότερα από τη φωνή τους. Οι επιδόσεις μου δεν είναι και σπουδαίες, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι έχω κι ένα πτυχίο βιολογίας και έχω απολαύσει εκπαιδευτικές εκδρομές με το πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στους περισσότερους μεγάλους υγροτόπους της Βόρειας Ελλάδας όπου διδάχτηκα επίσης να αναγνωρίζω αρκετά είδη πουλιών. Πελεκάνους και φλαμίνγκο τα ξεχωρίζει και τυφλός που λέει ο λόγος. Τους τρεις πιο κοινούς ερωδιούς με τα πολλά τους έμαθα. Τα χηνοπαπιά όμως παρέμειναν στο επίπεδο "α κοίτα μια πάπια!" και τα βουτηχτάρια, οι σκαλίδρες και τα παρόμοια στο επίπεδο "α κοίτα ένα πουλάκι". Μόνο την αλκυόνη ξεχωρίζω, από το χρώμα της που λέει και η διαφήμιση, από την διαπεραστική φωνή της και τα ξαφνικά χαμηλά πετάγματα πάνω από το νερό.

Αλλά τα πουλιά των υγροτόπων τα βλέπει κανείς στους υγρότοπους, και τέτοιους δεν έχει κοντά στο σπίτι μου. Έχει και άλλα εύκολα, πελαργοί λόγου χάρη, αλλά κι αυτοί κατοικοεδρεύουν μακριά από τη γειτονιά μου. Τα αρπακτικά για μένα χωρίζονται σε μικρά-μεσαία-μεγάλα, όπου τα μικρά συνήθως είναι βραχοκιρκίνεζα, τα μεσαία συνήθως είναι γερακίνες, και τα μεγάλα κάνας αετός στη χάση και στη φέξη, δηλαδή περίπου ποτέ. Γύπες και τέτοια είναι εύκολα αναγνωρίσιμα βέβαια, αλλά άντε να τα πετύχεις. Τα στρουθιόμορφα επίσης είναι όλα ίδια στα μάτια μου, με εξαίρεση τα σπιτοσπουργίτια, αν τα βλέπω από αρκετά κοντά. Εντάξει, υπερβάλλω, ξεχωρίζω και κάνα σκαρθάκι, ακόμη και κάνα φυλλοσκόπο, και βασιλίσκο άμα τον δω από κοντά λόγω χρωμάτων και μεγέθους. Ξεχωρίζω και τις σουσουράδες, λόγω ουράς και χρωμάτων.

Μετά είναι τα κοτσύφια και οι καρακάξες που ζουν ανάμεσά μας, τα χελιδόνια και οι σταχτάρες που γεμίζουν τον ουρανό το σούρουπο, οι αιγαιόγλαροι που όλοι βλέπουμε στις παραλίες διαρκώς και που ξεπέφτουν κατά τη γειτονιά μου όταν έχει κακοκαιρία, επειδή περνάνε από δω για να πάνε στη χωματερή να βρουν τίποτε να φάνε... ε αυτά πάνω κάτω. Άμα πάω καμιά εκδρομή στα πέριξ αλσύλλια μπορεί να πάρει το μάτι μου καμιά κίσσα, που την ξεχωρίζω από τα γαλάζια φτερά στο πλάι, και κάναν τσαλαπετεινό, με το λοφίο και τα ασπρόμαυρα φτερά στις άκρες. Κάποτε πέτυχα έναν σπίνο στην Πάρνηθα, αλλά δεν τον αναγνώρισα παρά μόνο αφού γύρισα σπίτι και κοίταξα το βιβλίο μου.

Φαντάζεστε λοιπόν τη χαρά και την ικανοποίησή μου όταν καταφέρνω να αναγνωρίσω ένα είδος πουλιού - οποιοδήποτε. Ένα παραπάνω φυσικά αν είναι ασυνήθιστο - και αυτό είναι. Ή μάλλον δεν είναι πια. Είναι πολύ συνηθισμένο σε χώρες μακρινές. Στη δική μας χώρα ζει μόνο μέσα σε κλουβιά. Ζούσε, δηλαδή, γιατί τώρα πλέον, εδώ και κάμποσα χρόνια, ζει κι ελεύθερο. Θες τα αμόλησαν τίποτε πονόψυχοι, θες τα παράτησαν τίποτε ανεύθυνοι, θες το έσκασαν μοναχά τους, θες λίγο απ' όλα - πάντως κατάφεραν να προσαρμοστούν και ζουν πλέον ελεύθερα εδώ, μάλιστα φωλιάζουν κιόλας, αναπαράγονται δηλαδή, κι έχει γεμίσει ο τόπος πλέον από δαύτα. Εγκλιματίστηκαν πλήρως, πήραν την ιθαγένεια, πολιτογραφήθηκαν - αφού τα αναφέρει πλέον και ο Οδηγός Πουλιών της Ελλάδας. 

Πρόκειται για έναν μικρόσωμο πράσινο παπαγάλο μεσαίου μεγέθους, απ' αυτά που οι άγγλοι λένε parakeet. Psittacula krameri το επιστημονικό του, ο οδηγός πουλιών το λέει Πράσινο Παπαγάλο στα ελληνικά. Πράσινος πράγματι, καταπράσινος μάλιστα, σαν φρέσκο φύλλο. Μόνο το κόκκινο ράμφος ξεχωρίζει. Τα αρσενικά έχουν και λίγο πορτοκαλί στο λαιμό, αλλά άντε να το δεις, ιδίως όταν πετάει. Αναγνωρίζεται πολύ εύκολα, πρώτον επειδή δεν έχουμε άλλους παπαγάλους στην Ελλάδα, δεύτερον από το ανοιχτοπράσινο χρώμα και τη μακριά λεπτή ουρά, κυρίως όμως από το χαρακτηριστικό του κρώξιμο. Εγώ τουλάχιστον έτσι τον παίρνω πρέφα πάντοτε: ακούω ένα οξύ λαρυγγικό κααα!, σηκώνω το κεφάλι, και να τος! 

Πριν λίγους μήνες, αρχές φθινοπώρου, έβλεπα τακτικά στη γειτονιά μου τέσσερις από δαύτους. Υπέθεσα ότι θα ήταν δύο ζευγάρια, τρέχα γύρευε όμως. Τους έβλεπα άλλοτε να πετάνε τριγύρω, άλλοτε καθισμένους σε δέντρα, άλλοτε όλους μαζί, άλλοτε τους δύο, άλλοτε έναν μονάχα. Ύστερα άρχισα να βλέπω έναν παπαγάλο, δεν ξέρω αν πάντα τον ίδιον ή άλλον κάθε φορά, σε δέντρα κοντά στις γραμμές του τραίνου, αρχικά προς Μαρούσι μεριά, κι ύστερα προς Κηφισιά. Τελευταία τον βλέπω σχεδόν πάντα όποτε πάω στο σταθμό του τραίνου στην Κηφισιά, κουρνιασμένο σε μια ψηλή λεύκα από την κάτω μεριά του σταθμού, σχεδόν αόρατο με το πράσινο χρώμα του μέσα στα φύλλα. 

Και κάθε φορά που τον ακούω και τον βλέπω, νιώθω την καρδιά μου να σκιρτάει.

Μου δίνει μεγάλη χαρά η παρουσία αυτών των παπαγάλων στην γειτονιά. Δεν ξέρω γιατί. Ίσως επειδή τους αναγνωρίζω εύκολα και χαίρομαι. Ίσως επειδή είναι όμορφοι. Ίσως και για ιδεολογικούς λόγους. Μου αρέσει, βλέπετε, η ιστορία τους. Τους κουβάλησαν εδώ παρά τη θέλησή τους, αιχμάλωτους σε κλουβιά, για την αναψυχή των ανθρώπων. Ποιος ξέρει πόσοι και πόσο ταλαιπωρήθηκαν και υπέφεραν, ποιος ξέρει πόσοι πέθαναν στην πορεία αυτή. Όπως οι ιθαγενείς της Αγκόλα, το Κόνγκο, τη Σιέρρα Λεόνα, τη Σενεγάλη, έτσι κι αυτοί αιχμαλωτίστηκαν και μεταφέρθηκαν μακριά από την πατρίδα τους, έτσι κι αυτοί κατάφεραν να ελευθερωθούν, είτε με δικές τους προσπάθειες, είτε με τη βοήθεια ανθρώπων που πίστευαν στην ελευθερία, έτσι κι αυτοί έμειναν στον τόπο που βρίσκονταν και έφτιαξαν εκεί μια νέα πατρίδα, την έκαναν κομμάτι τους και έγιναν κομμάτι της, τόσο που να μην μπορεί κανείς πια να φανταστεί τη Βραζιλία ή τις Η.Π.Α. χωρίς νέγρους και τα πάρκα της Αθήνας χωρίς πράσινους παπαγάλους.

Οι παπαγάλοι αυτοί έχουν προσαρμοστεί θαυμάσια στη Μεσογειακή ζώνη αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Ζουν ελεύθεροι πλέον εδώ και χρόνια μέχρι την Αίγυπτο και το Ισραήλ προς νότον και μέχρι την Αγγλία προς βορράν. Για ακούσιοι μετανάστες τα πήγαν μια χαρά, δεν μπορείτε να πείτε!

Είπα παραπάνω ότι δεν έχουμε άλλους παπαγάλους στην Ελλάδα - αυτό δεν είναι απολύτως αλήθεια. Εκτός από τους πράσινους φίλους και συμπολίτες μας, υπάρχουν και οι Γκριζοπρόσωποι Παπαγάλοι, Myopsitta monachus, επίσης μεσαίου μεγέθους, επίσης πράσινοι αλλά με κίτρινο ράμφος και λίγο μπλε στην άκρη της φτερούγας, που έχουν θεαθεί σε λίγα πάρκα της Αττικής και ίσως φωλιάζουν πλέον κι αυτοί εδώ. 

Οι μετανάστες πληθαίνουν, αγαπητοί μου συμπολίτες. Ζουν ανάμεσά μας. Κάποιες συνθήκες συνέβαλλαν στο να βρεθούν εδώ, συνθήκες που βρίσκονται έξω από τον έλεγχό τους και τον δικό μας. Τώρα η πατρίδα μας είναι και δική τους, τώρα είναι κι αυτοί κομμάτι της πατρίδας μας. Μπορούμε να το αρνούμαστε και να αποστρέφουμε το βλέμμα, μπορούμε να τους αγκαλιάσουμε και να τους κάνουμε κομμάτι μας. 

Τι από τα δύο λέτε να δίνει μεγαλύτερη χαρά;

ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΓΑΤΕΣ

Σε πρόσφατη συνάντηση με φίλους ιστολόγους, ρωτήθηκα γιατί τώρα τελευταία γράφω, λέει, όλο προπαγάνδα. Ομολογώ ότι με στενοχώρησε το ερώτημα, επειδή πράγματι έχω αμελήσει το μπλογκ μου, κυρίως λόγω έλλειψης χρόνου. Θα προτιμούσα κατά βάθος να σταματήσω τελείως να γράφω για ένα διάστημα - όμως η εμπλοκή μου στο αθεϊστικό κίνημα και ιδιαίτερα στην Ένωση Άθεων εμπεριέχει μια δέσμευση την οποία δεν μπορώ να αγνοήσω. Αυτός είναι και ο λόγος που όταν έχω λίγο χρόνο να αφιερώσω στο μπλογκ, γράφω κυρίως για αθεϊστικά θέματα, όπως εξήγησα στους φίλους.

Για να σπάσουμε λοιπόν λίγο το "προπαγανδιστικό" κλίμα και να θυμηθούμε ότι υπάρχουν κι άλλα πράματα στον κόσμο, είπα να ξεκινήσω την καινούρια χρονιά με μια ανάρτηση άσχετη με τα θεολογικά. Την αφιερώνω στους αγαπητούς Άκη (Υψικάμινος) και Β. (Ροβιθέ), με πολλή αγάπη και με θερμές ευχές για τον καινούριο χρόνο. Είθε να φέρει ο άγιος Γούγλης πολλούς και καλούς αναγνώστες στα εξαιρετικά τους ιστολόγια!

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Προσφάτως έτυχε να φιλοξενηθώ σε φιλικό σπίτι στην επαρχία, στις παρυφές ενός μικρού χωριού. Μονοκατοικία με κήπο, με συγκατοίκους δύο ανθρώπους, δύο σκύλους, και δύο γάτες. Καθένας έχει τη θέση του: οι άνθρωποι στον όροφο, οι σκύλοι στο άκτιστο ακόμη ισόγειο και την αυλή, και οι γάτες παντού - μήπως βρέθηκε ακόμη τρόπος να περιορίσει κανείς μια γάτα;

Η "γάτα του σπιτιού" είναι η Σακάρα*, φουντωτή τιγρέ και ακατάδεκτη. Ήταν απόλυτη κυρία του σπιτιού μέχρι πριν λίγους μήνες, όταν ένας από τους ανθρώπους συγκατοίκους της είχε την ατυχή έμπνευση να περιμαζέψει απ' το δρόμο ένα γατάκι σε κακή κατάσταση που έχρηζε περίθαλψης.

Το νεαρό γατί, καίτοι θηλυκό, ονομάστηκε Νικήτας, δεν ξέρω αν από παρεξήγηση ως προς το φύλο του, ή για άλλους λόγους. Το όνομα αυτό όμως περιέπεσε σε αχρησία προς χάριν του Τοσο(δ)ούλα, παρατσούκλι που οφείλεται στο πάλαι ποτέ μικρό του μέγεθος, και το οποίο διατηρεί παρά το γεγονός ότι δεν είναι πια καθόλου τοσοούλι.

Αφού εκδιώχθηκαν οι ψύλλοι και θεραπεύθηκε στο μέτρο του δυνατού το άρρωστο αριστερό του μάτι, το γατί ξεπετάχτηκε, ξεθάρρεψε και εισέβαλε σε όλους τους χώρους του σπιτιού, προς φρίκη της Σακάρας, η οποία για να δείξει τη δυσαρέσκειά της πήρε των ομαθιών της και διατηρεί απόσταση ασφαλείας από το σπίτι, όπου επιστρέφει πλέον μόνο για να φάει και ξαναφεύγει αμέσως.


Η Σακάρα σε καλλιτεχνική πόζα, στη γωνιά του κιγκλιδώματος της βεράντας.

Για λόγους οικονομικούς η μόνη θέρμανση του σπιτιού ήταν το τζάκι στο σαλόνι, κι αυτό ακόμη δεν έκαιγε συνέχεια, παρά μόνον όταν υπήρχαν επισκέπτες, και τότε πάλι δεν άναβε από το πρωί, αλλά κατά το βραδάκι που έσφιγγε το κρύο. Καθώς πλησίαζε η ώρα του ύπνου, ανησυχούσα για το πώς θα αντιμετώπιζα το κρύο, εγώ η καλομαθημένη από το κεντρικώς θερμαινόμενο διαμέρισμα με την αυτονομία.

Τα δύο παπλώματα που μου παραχώρησε η οικοδέσποινα ήταν ευτυχώς αρκετά για να με κρατήσουν ζεστή. Εκτός από αυτά όμως, υπήρχε και μια ανέλπιδη και διασκεδαστική πηγή θέρμανσης: η Τοσοούλα, που πριν ακόμη πάω να ξαπλώσω, είχε στρογγυλοξαπλώσει στα πόδια του κρεβατιού, δείχνοντας καθαρά την πρόθεσή της να παραμείνει εκεί ολη τη νύχτα.


Η Τοσοούλα σε ρόλο θερμοφόρας.

Την άλλη μέρα το πρωί, ξύπνησα από ένα παγωμένο άγγιγμα στη μύτη: ήταν η Τοσοούλα που ακροπατούσε στο προσκέφαλο και με μύριζε εκ του σύνεγγυς, αγνοώ με τι σκοπό. Την εκδίωξα με τρόπο ομολογουμένως όχι πολύ ευγενικό, αλλά δεν έμοιασε να ενοχλήθηκε καθόλου. Επέστρεψε στα πόδια μου όπου και παρέμεινε μέχρι να σηκωθώ.

Η Τοσοούλα σε πρωινή εγερτήρια εξόρμηση στα κρεβάτια.

Η Σακάρα και η Νικήτας-Τοσοούλα έχουν ένα μεγάλο πλεονέκτημα σε σχέση με τις γάτες διαμερίσματος: την ελευθερία να κυκλοφορούν στα πέριξ όταν και όπως αυτές επιθυμούν, διατηρώντας τη δυνατότητα όποτε θέλουν να επιστρέφουν στη θαλπωρή και την ασφάλεια του σπιτιού.**


Η Τοσοούλα εγκατεστημένη στη θαλπωρή μιας φλοκάτης.

Είχα πολύ καιρό να βρεθώ τόσο κοντά με τόσο νεαρό γατί, και είχα ξεχάσει πόσο απίστευτα διασκεδαστικό είναι. Όσοι έχουν γάτες ξέρουν τα ατέλειωτα παιχνίδια που κάνουν με κάθε τι που κινείται - από ένα σπάγγο μ' ένα στυλό δεμένο στην άκρη, ως τις παντόφλες μας ή τα δάχτυλα του χεριού μας. Έχω αρκετές λεπτές γραντζουνιές στο χέρι μου ενθύμιο από την Τοσοούλα. Έχουν δίκιο όσοι λένε ότι οι γάτες είναι από τα καλύτερα αντικαταθλιπτικά: δεν αφήνουν σε χλωρό κλαρί, με αποτέλεσμα να μην προλαβαίνεις να πέσεις σε κατάθλιψη.

Έχω τόσο πολύ συνηθίσει να γράφω πάντα με σκοπό να καταλήξω σε κάποιο συμπέρασμα, κάποιο ούτως ειπείν ηθικό δίδαγμα, ώστε νιώθω πως αν δεν το κάνω, η ανάρτηση κατά κάποιον τρόπο θα είναι λειψή. Ορίστε λοιπόν το επιμύθιον:

"Όποιος σηκώνεται από το μαξιλάρι του, όταν γυρίσει βρίσκει πάνω του μια γάτα!"


Η Τοσοούλα απολαμβάνει τη λιακάδα έχοντας εξασφαλίσει μόνωση από τα κρύα πλακάκια της βεράντας, εκμεταλλευόμενη την στιγμιαία απουσία του ανθρώπου που καθόταν στο μαξιλάρι.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

*Σακάρα: δεν πρόκειται για τη γνωστή νεκρόπολη της Αιγύπτου, αλλά για μια λέξη που, αν δεν απατώμαι (κι ας με διορθώσει η φίλη μου αν θυμάμαι λάθος) σε κάποιες περιοχές της βόρειας Ελλάδας (κατοικούμενες κυρίως από Μικρασιάτες) υποδηλώνει την μαύρη αγελάδα με ένα άσπρο σημάδι στο μέτωπο (ενδεχομένως να ισχύει και για άλλο χρωματικό συνδυασμό, αν κάποιος αναγνώστης γνωρίζει κάτι σχετικά, παρακαλώ να μας διαφωτίσει). Η γάτα βέβαια δεν είναι μαύρη, αλλά έχει ένα πορτοκαλί σημάδι στο μέτωπο, γεγονός που έδωσε την αφορμή για το όνομά της.

**Βέβαια οι γάτες αυτές δεν έχουν τη δυνατότητα να τεκνοποιήσουν (η Σακάρα έχει στειρωθεί, και αργότερα μάλλον και θα ακολουθήσει και η Νικήτα), πράγμα που στην περίπτωση των γάτων σημαίνει ότι δεν έχουν και σεξουαλική ζωή. Ωστόσο το κάθε τι έχει το τίμημά του, κι επειδή οι απόψεις μου για τη φιλοζωία είναι γνωστές και ο στόχος της ανάρτησης είναι να αποφύγουμε την προπαγάνδα γενικώς, δεν θα επεκταθώ εδώ.

ΑΓΡΙΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑ

Ανάμεσα στα άλλα, περισσότερο ελαφρά θέματα ενός περιοδικού ποικίλης ύλης, διαβάζω ένα άρθρω για το Primadomus, ένα άσυλο πρωτευόντων, όπου χιμπαντζήδες και άλλοι ανθρωποειδείς πίθηκοι που έχουν ταλαιπωρηθεί από την κακομεταχείριση των ανθρώπων σε τσίρκο, σε σπίτια όπου ζούσαν ως κατοικίδια, ή σε άλλους χώρους, μπορούν να περάσουν το υπόλοιπό της ζωής τους με αξιοπρέπεια, ζώντας μια σχετικά φυσιολογική ζωή.

Καθ' όλα αξιόλογο και αξιέπαινο το εγχείρημα και η είδηση μου έδωσε μεγάλη χαρά, τώρα όμως θέλω να σταθώ σε μια δήλωση της υπεύθυνης του Primadomus: "τα πρωτεύοντα δεν είναι κατοικίδια ζώα".

Η δική μου απορία είναι, με ποια κριτήρια αποφασίζουμε ποια ζώα είναι κατοικίδια και ποια όχι; Γιατί δηλαδή τα πρωτεύοντα δεν είναι, ενώ οι γάτες ή τα χρυσόψαρα ας πούμε είναι; Γιατί δεχόμαστε ότι τα άγρια ζώα (δηλαδή αυτά που δεν προλάβαμε ή δεν καταφέραμε να εξημερώσουμε και να χώσουμε σε εκτροφεία) δεν θα πρέπει να γίνουν κατοικίδια και συνάπτουμε και διεθνείς συμβάσεις άγριας ζωής που το επικυρώνουν, ενώ τα ήμερα (αυτά που έχουμε ήδη αλλοτριώσει) επιτρέπεται να τα εκμεταλλευόμαστε για να καλύπτουμε συναισθηματικές ή άλλες ανάγκες μας;

Έχω μιλήσει και παλιότερα για τις απόψεις μου περί κατοικιδίων. Για μένα κατοικίδιο σημαίνει σκλάβος, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τη λέξη "αφεντικό" και "ιδιοκτήτης" που χρησιμοποιούμε για τον άνθρωπο που έχει κατοικίδιο. Οι βασικές ιδέες μου για το θέμα αυτό βρίσκονται στην πρώτη ανάρτηση του ιστολογίου μου με τίτλο "Μόνο για φιλόζωους".

Αναρωτιέμαι λοιπόν, γιατί οι σκύλοι λόγου χάρη κάνουν για κατοικίδια, ενώ οι χιμπατζήδες όχι; Κατά την ταπεινή μου άποψη, δεν κάνουν ούτε οι μεν ούτε οι δε, ούτε κανένα άλλο πλάσμα. Αν φτάσει κάποιος στο σημείο να συνειδητοποιήσει ότι ένα ζωντανό πλάσμα δεν μπορεί να είναι κατοικίδιο, δεν μπορεί να είναι αντικείμενο, τότε θα πρέπει να μπορεί να καταλάβει ότι αυτό ισχύει όχι μόνο για ορισμένα πλάσματα, αλλά για όλα. Αν φτάσει κάποιος στο σημείο να μπορεί να καταλάβει ότι δεν είναι δυνατόν να αναλάβει κανείς την ευθύνη των αποφάσεων ζωής για ένα ενήλικο υγιές ζώο, ότι είναι ανεπίτρεπτο να αποφασίζουμε εμείς πότε και πώς και τι θα φάει ένα ζώο, πότε και πώς και με ποιον θα συνουσιαστεί, ότι είναι τερατώδες να του αφαιρούμε τα γεννητικά όργανα όποια κι αν είναι τα υποτιθέμενα "οφέλη", ότι είναι υποκριτικό να υφαρπάζουμε την ελευθερία επιλογής του χώρου και του τρόπου ζωής και να το ονομάζουμε αυτό φροντίδα και αγάπη, τότε θα πρέπει να μπορεί να καταλάβει ότι το ίδιο ισχύει για όλα τα ζώα, και όχι μόνο για αυτά που μοιάζουν περισσότερο με εμάς (και άρα μας είναι πιο εύκολο να συναισθανθούμε τη σημασία της απώλειας της αξιοπρέπειάς τους) ή για αυτά που έχουμε ορίσει ως "ανώτερα" με κάποια αυθαίτερα δικά μας κριτήρια.

Όχι, τα ζώα δεν είναι από μόνα τους κατοικίδια: εμείς τα κάνουμε τέτοια, αφαιρώντας τους την ελευθερία και την αξιοπρέπεια. Κανένα ζώο δεν διάλεξε να είναι κατοικίδιο, ούτε σε επίπεδο ατόμου ούτε σε επίπεδο είδους: δεν θα μπορούσε να διαλέξει, γιατί δεν υπάρχει τροπος να ενημερωθεί πλήρως για τις συνέπειες μιας τέτοιας επιλογής. Οι άνθρωποι διάλεξαν να έχουν σκύλους, όχι οι σκύλοι να ζουν με ανθρώπους. Κι αν οι σημερινοί σκύλοι είναι υποτακτικοί και δουλοπρεπείς και μοιάζουν να προτιμούν αυτήν την κατάσταση, άφησαν πίσω τους εκατοντάδες, χιλιάδες ίσως σκύλους που πέθαναν στα χέρια των ανθρώπων ή εγκαταλείφθηκαν επειδή δεν επέδειξαν την επιθυμητή συμπεριφορά. Έζησαν και παρέμειναν κοντά στον άνθρωπο μόνο αυτοί που υποτάχτηκαν κληρονομώντας το χαρακτηριστικό της υποταγής στους απογόνους τους.

Επιπλέον κάθε ζώο, αν ανατραφεί ως κατοικίδιο, έχει μεγάλες πιθανότητες να συμπεριφερθεί ως τέτοιο. Ένα σκυλί που απομακρύνεται από τη μητέρα του πριν καλά-καλά απογαλακτιστεί και από βρέφος ανατρέφεται σε μια οικογένεια ανθρώπων, αισθάνεται αυτήν την οικογένεια ως "δική του", απλούστατα γιατί δεν έχει άλλη και νιώθει την ανάγκη της στοργής και της θαλπωρής. Ένα σκυλί που πέρασε όλη την ενήλικη ζωή του κοντά σε ανθρώπους, νιώθει ανασφάλεια και δυσφορία ελεύθερο στη φύση, γιατί δεν έχει μάθει πώς να συμπεριφερθεί εκεί.

Όμως πολλά σκυλιά που εγκαταλείφθηκαν από τα αφεντικά τους έμαθαν να επιβιώνουν και προσαρμόστηκαν ξανά στην άγρια ζωή. Δεν εννοώ μόνο τα αδέσποτα των πόλεων, που ζουν είτε ως ημι-κατοικίδια, τρεφόμενα από πονόψυχους ανθρώπους της γειτονιάς, είτε ως άστεγοι ζητιάνοι που τρέφονται με σκουπίδια: υπάρχουν αγέλες άγριων σκύλων στην Πάρνηθα, με παρουσία τόσο έντονη ώστε να κινδυνεύουν τα νεαρά ελάφια (η πληροφορία από προσωπική επικοινωνία με εθελοντές της ΕΔΑΣΑ). Προσαρμόζεται κανείς σε ό,τι υπάρχει, είτε είναι άνθρωπος, είτε σκύλος.

Μη νομίζετε πως δεν διακρίνω τους δεσμούς στοργής μεταξύ κατοικιδίων και "ανθρώπων συντρόφων" τους (ευφημισμός για το "αφεντικό"): τους βλέπω , τους αναγνωρίζω, και εκτιμώ την αξία τους. Βλέπω όμως και κάτι που τα αφεντικά και οι φιλόζωοι συνήθως δεν θέλουν να δουν: την έλλειψη ισοτιμίας στη σχέση, την επιπολαιότητα του δεσμού αυτού στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, την απροθυμία της αναγνώρισης όλων των δικαιωμάτων του ζώου - όπως λόγου χάρη το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και το δικαίωμα στην ελεύθερη εκδήλωση της σεξουαλικότητας. Αλλά εδώ για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε, και θα συμφωνήσουμε για εκείνα των ζώων;

Όλοι σχεδόν οι ιδιοκτήτες κατοικίδιων ισχυρίζονται ότι "αγαπούν" τα ζώα τους, και μάλιστα πάρα πολύ. Τους πιστεύω: άλλωστε η λέξη "αγάπη" χρησιμοποιείται για τόσο πολλά και ετερόκλητα συναισθήματα, ώστε είναι δεκτή μια ακόμη χρήση της. Όμως δεν μπορώ να μην παρατηρήσω ότι η κυρία που υπεραγαπά τον σκύλο της και γίνεται κομμάτια όταν εκείνος φεύγει από τον κήπο και χάνεται, αφού τον αναζητήσει για δυο τρεις μήνες απεγνωσμένα, μετά αποκτά νέο κουτάβι και ξεπερνά τον πόνο της, αν και φυσικά θυμάται με στοργή τον παλιό σκύλο. Θα αντιδρούσε με τον ίδιο τρόπο αν επρόκειτο ας πούμε για το παιδί της ή έστω για έναν φίλο;

Τι υπερβολή, θα μου πείτε, έχει σύγκριση το παιδί με τον άνθρωπο;

Ε αυτό ακριβώς λέω κι εγώ: δεν έχει. Μη μου λέτε λοιπόν ότι "αγαπάτε" τα κατοικίδια, γιατί τέτοια αγάπη, αν την απηύθυνε κάποιος σε σας, δεν θα την λογαριάζατε γι' αγαπη.

Δεν είμαι από εκείνους που θεωρούν ότι υπάρχει αντικειμενική ηθική, αντικειμενικό "σωστό" και "λάθος". Δεν ξέρω αν "θα έπρεπε" να καταργήσουμε τα κατοικίδια, αν και ξέρω ότι εγώ θα ήθελα να καταργηθούν. Ξέρω όμως σίγουρα ότι θέλω να δείξω, σε όσους θέλουν να με ακούσουν, ότι υπάρχει και μια άλλη οπτική στο θέμα των κατοικιδίων ζώων. Θέλω να είναι σαφές ότι τα κατοικίδια είναι πολίτες τέταρτης κατηγορίας στην κοινωνία μας, ότι η σχέση αφέντη-κατοικίδιου είναι μια σχέση αφέντη-δούλου (μεγαλόκαρδου αφέντη και παραχαϊδεμένου δούλου, ίσως, αλλά στην ουσία της σε συναισθηματικό επίπεδο είναι βαθιά ανισότιμη). Από εκεί και πέρα, ας πράττει καθένας κατά συνείδηση.

ΖΩΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ

Σήμερα ανακάλυψα ένα πολύ ενδιαφέρον μπλογκ με τίτλο ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ και υπότιτλο το γνωστό ρητό του Adorno «Ένα Άουσβιτς ξεκινά κάθε φορά που κάποιος κοιτάζει ένα σφαγείο και σκέφτεται:δεν είναι παρά ζώα».

Σας προτείνω να ξεκινήσετε από αυτήν την ανάρτηση - είναι ένα βιντεάκι που κρατά ελάχιστα, εγγυημένα απολαυστικό. Το συνιστώ ανεπιφύλακτα ιδιαίτερα σε όσους ενδιαφέρονται για το κυνήγι, είτε υπέρ είναι είτε κατά. (Διαγόρα, this means you!!)

Κατέληξα εκεί ακολουθώντας σύνδεσμο από αυτήν την ανάρτηση της ΠΟΦΥΖΩ, που προέρχεται από το πραπάνω μπλογκ.

Το θέμα με ενδιαφέρει ιδιαίτερα, μάλιστα ένα παρόμοιο θέμα έγινε αφορμή να ανοίξω αυτό εδώ το μπλογκ. Η πρώτη μου ανάρτηση αφορούσε την κατοχή κατοικιδίων, και μάλλον με αφορμή αυτά που διάβασα τώρα θα επανέλθω σύντομα στο θέμα.

ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΦΙΛΟΖΩΟΥΣ

Λευτεριά στα ζώα

Σας προειδοποιώ: το κείμενο αυτό δεν είναι ανώδυνο. Αφορά όλους εμάς (ναι, βάζω και τον εαυτό μου μέσα) που θεωρούμε εαυτούς φιλόζωους κι έχουμε ή είχαμε κατά καιρούς κατοικίδια τα οποία φροντίζουμε με στοργή, συχνά και με αυταπάρνηση. Αφορά ακόμη όλους εκείνους που επισκέπτονται περιποιημένους ζωολογικούς κήπους, ενυδρεία και λοιπά, ενθουσιασμένοι στην προοπτική της επαφής με τα ζώα.

Κι ερωτώ: τι σημαίνει «φιλόζωος»;

Και απαντώ: αυτός που αγαπά τα ζώα.

Κι ερωτώ: τι σημαίνει «αγαπώ»;

Εδώ το πράγμα δυσκολεύει.

Ακόμη και οι μεγάλοι φιλόσοφοι δυσκολεύονται στον ορισμό της αγάπης. Κι όμως όλοι μας, με κάποιον τρόπο, συνεκδοχικά, διαισθητικά, εμπειρικά, έχουμε κάποια ιδέα μέσα στο κεφάλι μας. Εγώ έχω δώσει κάποιους ορισμούς που ανταποκρίνονται στη δική μου αντίληψη της λέξης.

Σ’ αγαπώ σημαίνει χαίρομαι που υπάρχεις και ομορφαίνεις με την παρουσία σου τον κόσμο. Σ’ αγαπώ σημαίνει σε σέβομαι και σε δέχομαι όπως ακριβώς είσαι. Σ’ αγαπώ σημαίνει σε αναγνωρίζω σαν πλάσμα ισότιμο με εμένα, με δικαίωμα στη ζωή και την αυτοδιάθεση.

Πώς λοιπόν εκδηλώνουμε την αγάπη μας αυτή στα αντικείμενά της, τα ζώα;

Πρώτον και καλύτερον, τους στερούμε την ελευθερία τους.

Όσο καλό αφεντικό κι αν είναι κανείς, δεν παύει να είναι αφεντικό, κάποιος δηλαδή που αποφασίζει για λογαριασμό του ζώου τον τρόπο ζωής του. Αναρωτιέμαι αν όλοι εμείς οι φιλόζωοι, που θεωρούμε ότι παρέχουμε άριστες συνθήκες διαβίωσης στους προστατευόμενούς μας, θα δεχόμασταν ως ικανοποιητικό έναν τέτοιο τρόπο ζωής για εμάς τους ίδιους. Τα πάντα ελέγχονται: Πού θα ζήσει, πού θα κοιμάται, πού και πότε θα ουρεί και θα αφοδεύει, με τι τρόπο θα διασκεδάζει, αν, πώς και πότε θα συναναστρέφεται ομοίους του. Και αυτό μας φέρνει στο επόμενο θέμα:

Δεύτερον και τσουχτερόν, τους ακρωτηριάζουμε το σώμα.

Ξεκινώντας από τα σχετικά «ανώδυνα» αυτιά, ουρές και τα τοιαύτα, και φτάνοντας μέχρι το άκρον άωτον της αγάπης, την αφαίρεση των γεννητικών οργάνων. Ξέρω τα επιχειρήματα: γατιά χαλκομανίες στην άσφαλτο, άρρωστα και πεινασμένα αδέσποτα, κουτάβια στα αζήτητα, ψευδοκυήσεις, πυομήτρα, συμμορίες εξαγριωμένων αρσενικών… Εγώ η ίδια έχω πάει ένα σωρό ζώα στον κτηνίατρο για στείρωση. Η σκύλα μου είναι στειρωμένη. Ωστόσο, φίλτατε αναγνώστη, φαντάσου για μια στιγμή τον εαυτό σου – ή ακόμη καλύτερα, τα παιδιά σου – στη θέση των ευνουχισμένων, ακρωτηριασμένων ζώων. Για το καλό τους φυσικά.

Ανατρίχιασες;

Η σεξουαλικότητα είναι δύναμη. Κάθε μορφή δύναμης στον κόσμο μας, ακόμη και το χρήμα ή η πολιτική εξουσία, δεν είναι παρά προεκτάσεις της σεξουαλικότητας. Ελέγχοντας απόλυτα τη σεξουαλικότητα των ζώων, ασκούμε πάνω τους απόλυτη εξουσία και τους αφαιρούμε κάθε ισχύ.

Τρίτον και υπουλότερον, τα εξευτελίζουμε, συχνά χωρίς να το συνειδητοποιούμε.

Τα κουρεύουμε (για τη ζέστη), τους φοράμε παλτά (για το κρύο), τα βάζουμε να κυνηγάνε μπάλες (για να γυμναστούν)… Γελάμε μαζί τους, συχνά καλοπροαίρετα, πάντα όμως με ανωτερότητα. Τα κατοικίδιά μας έχουν ακριβώς τόση αξιοπρέπεια όση τους επιτρέπουμε εμείς να έχουν.

Τους στερούμε τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν μόνα της ανάγκες τους κατά τη δική τους κρίση και με το δικό τους τρόπο, και τους παρέχουμε γελοία υποκατάστατα. Και φυσικά για τη σεξουαλικότητα δεν μπορεί να υπάρξει κανένα υποκατάστατο – απλώς την ακυρώνουμε.

Αν συλλογιστεί κανείς πόση φασαρία γίνεται για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα και τη σημασία της για τη σωματική και ψυχική υγεία, είναι ν’ απορείς πώς μπορούμε να μιλάμε για αγάπη προς τα ζώα ενώ ταυτόχρονα τα ευνουχίζουμε ή τα καταδικάζουμε σε μόνιμη σεξουαλική αποχή.

Είμαστε τύραννοι, είτε μας αρέσει είτε όχι, είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι. Φωτισμένοι ίσως, με καλές προθέσεις, αλλά ωστόσο τύραννοι, με απόλυτη εξουσία την οποία ασκούμε στα κατοικίδιά μας ανενδοίαστα. Ακόμη κι αν ότι κάνουμε είναι πραγματικά προς όφελός τους (με ποια κριτήρια ωστόσο; δικά τους ή δικά μας;) είμαστε εμείς που τους το επιβάλλουμε. Θα μπορούσαμε να κάνουμε και το αντίθετο – και πράγματι αρκετοί το κάνουν. Επιβάλλουμε στα ζώα έναν τρόπο ζωής που ενδεχομένως να τους προσφέρει υγεία και μακροημέρευση, αλλά που δεν τους παρέχει τη δυνατότητα της αυτοδιάθεσης και που έχει ελάχιστη σχέση με τις δικές τους αξίες και ανάγκες.

Η σκύλα μου είναι τώρα 7 χρονών, στειρωμένη. Της αρέσει να τρέχει ελεύθερη, να κυλιέται σε ψοφίμια, να τρώει ανθρώπινα ούρα και κόπρανα και γενικώς να τρώει ό,τι βρει μπροστά της και είναι αμυδρά φαγώσιμο. Εννοείται ότι αυτή της η ανάγκη δεν έχει να κάνει με πείνα. Θέλοντας κάποτε να διαπιστώσω τα όριά της στο θέμα του φαγητού την άφησα να φάει όσες κροκέτες άντεχε. Αφού έφαγε ποσότητα περίπου τριπλάσια από τη συνηθισμένη μερίδα της, έκανε εμετό και μετά άρχισε να ξανατρώει. Της αρέσει να τινάζεται όταν είναι βρεγμένη, να τρέχει σαν παλαβή γύρω-γύρω στο σαλόνι, να μασουλάει κάθε λογής αντικείμενα και φυσικά να ανεβαίνει σε καναπέδες και κρεβάτια, γεμίζοντάς τα τρίχες και λάσπες. Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται μέχρι και χαριτωμένα. Κάποιος μπορεί να πει «κάνει σαν μικρό παιδί».

Ναι. Η διαφορά όμως είναι ότι ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ μικρό παιδί. Δεν είναι καν μικρό σκυλί.

Είναι ένα ενήλικο ζώο το οποίο φυσιολογικά θα φρόντιζε μόνο του τον εαυτό του. Έτσι όπως έχουν τα πράγματα, θα τη φροντίζω εγώ, από την κούνια μέχρι τον τάφο. Μπορεί να της αρέσει αυτό, μπορεί και όχι. Το θέμα είναι ότι δεν έχει άλλη επιλογή. Ούτε κι εγώ άλλωστε από ένα σημείο και μετά. Γιατί όλες οι άλλες επιλογές πλέον θα μας φέρουν πολύ πόνο και δεν το θέλουμε.

Όλοι μας επικροτούμε το γονιό που αφήνει το ενήλικο παιδί του να φύγει από το σπίτι και το ενθαρρύνει μάλιστα. Γιατί κατηγορούμε τον «ιδιοκτήτη» ή «αφεντικό» (λέξεις καθοριστικές) που αφήνει ελεύθερο το ενήλικο πια κατοικίδιό του; Επειδή δεν του δίδαξε εγκαίρως να είναι ελεύθερο. Αν είχε ζήσει ελεύθερο από την αρχή, θα ήταν ένα πλάσμα άγριο, ελεύθερο, θα όριζε μόνο του τη ζωή του. Και ναι, πιθανότατα θα πέθαινε σύντομα και σκληρά – σαν όλα τα άγρια, ελεύθερα ζώα.

Σχετικά με το περίφημο επιχείρημα, που αφορά συνήθως ωδικά πτηνά αλλά και πολλές ράτσες σκύλων και διάφορα άλλα ζώα, ότι «αυτά έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να ζήσουν στη φύση, αν τα αμολήσεις θα πεθάνουν, είναι φτιαγμένα για να ζουν κοντά στον άνθρωπο», ερωτώ: Γιατί πρέπει να υπάρχουν φυλές ή είδη ζώων «φτιαγμένα» για να ζουν μόνο κοντά στον άνθρωπο; Γιατί να δημιουργούμε πλάσματα εξαρτημένα και ανελεύθερα, πλάσματα με στρεβλωμένη φύση, τερατουργήματα για τη δική μας διασκέδαση; Και μια που «ήδη υπάρχουν» γιατί τα δημιούργησαν οι σοφοί και φιλεύσπλαχνοι πρόγονοί μας, γιατί πρέπει να διαιωνίζουμε την ύπαρξή τους;

Με κίνδυνο να χαρακτηριστώ ανεύθυνη, άσπλαχνη κι επιπόλαιη, δηλώνω τα εξής:

Δεν έχουμε δικαίωμα να κάνουμε κανένα ζώο κατοικίδιο.

Δεν έχουμε δικαίωμα να αποφασίζουμε για τον τρόπο ζωής των άλλων ζώων.

Κάθε ζωντανό ενήλικο πλάσμα έχει δικαίωμα στην αυτοδιάθεση.

Κάθε ζωντανό πλάσμα έχει δικαίωμα στην ευκαιρία να ζήσει και να αναπαραχθεί με τον τρόπο του.

Μίλησα κυρίως για τα σκυλιά, επειδή είναι από τα πιο διαδεδομένα κατοικίδια, κι επειδή εγώ προσωπικά αυτή τη στιγμή έχω σκυλί. Εννοείται όμως ότι τα ίδια, με ελαφρές παραλλαγές, ισχύουν και για τις γάτες, τα άλογα, τα ινδικά χοιρίδια, τις χελώνες, τις ιγουάνες και ό,τι άλλο θέλετε. Δεν συζητάμε καν για τα πουλιά, πλάσματα που μπορούν να πετάξουν στους ουρανούς και που καθηλώνονται σε μικροσκοπικά κλουβιά. Ούτε για τα ψάρια, με τα οποία δεν μπορούμε να έχουμε καν μια στοιχειώδη συναισθηματική επαφή, όπως με τα θηλαστικά ή τα πουλιά, και μόνο σκοπό ύπαρξης έχουν να μας τέρπουν με τα χρώματά τους.

Πολλά λέγονται για το γεγονός ότι ο σκύλος «διάλεξε» να είναι με τον άνθρωπο. Προφανώς αυτό δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, μπορούμε να το υποθέσουμε και να αναζητήσουμε κάποιες ενδείξεις.

Εγώ όμως λέω ότι: ο σκύλος δεν είναι διόλου πιθανό να «διάλεξε» να είναι με τον άνθρωπο. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι κάποια ζώα σπρωγμένα από την πείνα πλησίασαν τον άνθρωπο για να βρουν αποφάγια. Δεν έχουμε όμως λόγο να υποθέσουμε ότι θέλησαν να τον υπηρετήσουν από ευγνωμοσύνη. Αντίθετα έχουμε κάθε λόγο να υποθέσουμε ότι ο άνθρωπος, αφού τα προσέλκυσε με τα αποφάγια, τα αιχμαλώτισε και τα εξανάγκασε να φερθούν όπως τον εξυπηρετούσε. Είτε εξαντλώντας τα με στέρηση τροφής, περιορισμό και ξύλο (μέθοδοι διαδεδομένοι ακόμη και στους σημερινούς πολιτισμένους, πολλώ δε μάλλον στους απολίτιστους πρωτόγονους) είτε απομακρύνοντας τα μικρά από τη μητέρα τους και εκπαιδεύοντάς τα να τον υπακούουν (με τις ίδιες μεθόδους, απλά στα μικρά κουτάβια δεν χρειάζεται τόσο πολλή βία, υποκύπτουν πιο εύκολα). Τα ζώα που δεν υπάκουσαν και δεν προσαρμόστηκαν στις ανάγκες του αφέντη, απλώς εγκαταλείφθηκαν ή σκοτώθηκαν για να μην ενοχλούν. Αυτά που έμειναν κοντά στον άνθρωπο και αναπαράχθηκαν ήταν όσα έσκυψαν το κεφάλι και του έγλειψαν τα χέρια. Και αυτά τα χαρακτηριστικά κληρονόμησαν και στους απογόνους τους.

Αν πιάσουμε τα άλογα, είναι προφανές ότι δεν έχουν καμμία διάθεση να πλησιάσουν τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος τα καταδιώκει, τα αιχμαλωτίζει, και τα ταλαιπωρεί συστηματικά μέχρι να τα «εξημερώσει», μέχρι δηλαδή να τα εξαντλήσει δεόντως και να τους σπάσει τον τσαμπουκά.

Στην περίπτωση των αγελαίων ζώων όπως οι σκύλοι ή τα άλογα, ο άνθρωπος εκμεταλλεύεται τη φυσική τους τάση να υπακούουν στον αρχηγό της αγέλης, και παίρνει τη θέση του, επιβάλλοντας την κυριαρχία του. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι καλό και φυσικό να υπακούουν τον άνθρωπο. Είναι μια παραμορφωμένη εκδήλωση του φυσικού ενστίκτου σεβασμού της ιεραρχίας, το οποίο έχει νόημα στη φύση για την επιβίωση της αγέλης, αλλά στη σχέση σκύλου-ανθρώπου το μόνο νόημα που έχει είναι η εξυπηρέτηση του ανθρώπου και κατά καμμία έννοια του σκύλου.

Μονάχα για τις γάτες μπορεί ίσως να πει κανείς ότι απολαμβάνουν κάποιο βαθμό ελευθερίας και παρ’ όλ’ αυτά συνεχίζουν να μένουν κοντά στον άνθρωπο. Ωστόσο όταν έχουν πλήρη ελευθερία κινήσεων, οι γάτες μπορεί να επιζητούν τη ζέστη και την άνεση του σπιτιού, επιζητούν όμως και να περιφέρονται στους δρόμους, να εξερευνούν, να συναναστρέφονται με άλλες γάτες, και φυσικά να ζευγαρώνουν. Δυνατότητες που είναι απαγορευμένες στις στειρωμένες γάτες των διαμερισμάτων.

Τα ζώα δεν «επέλεξαν» να ζουν με τον άνθρωπο, για τον πολύ απλό λόγο ότι δεν μπορούν να ξέρουν πραγματικά τις συνέπειες μιας τέτοιας «επιλογής». Η αποδοχή τροφής και θαλπωρής δεν είναι «επιλογή ζωής», είναι μια ενστικτώδης κίνηση. Η περιορισμένη εμπειρία και γνώση του ζώου δεν του επιτρέπει να εξετάσει όλες τις παραμέτρους του ζητήματος. Είναι σαν να προσφέρουμε σε έναν άνθρωπο ένα όμορφο σπίτι και δωρεάν τροφή και περίθαλψη, χωρίς όμως να του πούμε εκ των προτέρων ότι δεν θα του επιτρέπεται να βγαίνει ποτέ από το σπίτι αυτό, ούτε να συναναστρέφεται ομοίους του, ούτε να έχει σεξουαλική ζωή, κι επιπλέον θα πρέπει να καταγίνεται ορισμένες ώρες την ημέρα με την εργασία που εμείς θα του επιβάλλουμε. Και αφού δεχτεί, να ισχυριστούμε ότι το «επέλεξε» ο ίδιος. Και να τον ξυλοφορτώνουμε κιόλας άμα είναι «κακός» και δεν φέρεται «σωστά», δηλαδή έτσι όπως εξυπηρετεί εμάς.

Πώς το επέλεξε, αφού δεν το ήξερε! Και το ζώο δεν μπορεί να το ξέρει! Δεν φτάνει ως εκεί το μυαλό του, πώς να το κάνουμε! Δεν μπορεί να έχει την πληροφορία!

Ένα ενήλικο κατοικίδιο δεν μπορεί πλέον να ελευθερωθεί. Έχει συνηθίσει να ζει με το συγκεκριμένο τρόπο. Αν το αφήσουμε ελεύθερο, θα πανικοβληθεί, θα νιώσει εγκαταλειμμένο. Θα υποφέρει, θα πονέσει, θα αρρωστήσει και θα πεθάνει δυστυχισμένο. Για τα ενήλικα κατοικίδια δεν υπάρχει καλύτερη λύση από το να συνεχίσουν τη ζωή τους ως έχει μέχρι να πεθάνουν.

Ωστόσο:

Ας μην αφήσουμε να δημιουργηθούν άλλοι δεσμώτες.

Ας καταργήσουμε το θεσμό του κατοικίδιου ΤΩΡΑ.

Ας καταργήσουμε τους ζωολογικούς κήπους ΤΩΡΑ.

Δεν χρειάζονται νομικά μέτρα. Δεν χρειάζονται αγώνες ούτε μάχες. Το μόνο που χρειάζεται είναι ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ. Είναι να το αποφασίσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι και να το κάνουν πράξη στην προσωπική ζωή τους. Να μην αποκτήσουν άλλο κατοικίδιο. Να μην επισκεφτούν ποτέ ξανά ζωολογικό κήπο. Τα ήδη υπάρχοντα κατοικίδια και τα αδέσποτα να στειρωθούν ή να εμποδιστεί με άλλο τρόπο η αναπαραγωγή τους, ώστε όταν αυτά φύγουν από τη ζωή να πάψει να υπάρχει αυτή η συνήθεια. Έτσι το φαινόμενο μπορεί να εκλείψει σιγά-σιγά από μόνο του.

Όσοι θέλουν να συνεχίσουν να έχουν κατοικίδια, θα το κάνουν. Δεν ωφελεί να τους εξαναγκάσουμε να μην έχουν. Άλλωστε κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό. Η επιβολή και η καταπίεση δημιουργεί εχθρότητα. Δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Το ζητούμενο είναι η έμπρακτη αγάπη και ο σεβασμός των συνοδοιπόρων μας στον όμορφο αυτό πλανήτη.

Δεν χρειάζονται ζωολογικοί κήποι για να έχουμε επαφή με τα ζώα. Γιατί είναι απαραίτητο να βλέπουμε εκ του φυσικού διάφορα ζώα απομακρυσμένα από το φυσικό τους περιβάλλον; Ας δούμε ντοκυμανταίρ, ας διαβάσουμε βιβλία. Δεν είναι ζωτική ανάγκη μας να τα δούμε ζωντανά, δεν είναι ούτε καν ουσιώδες κομμάτι της επιμόρφωσης. Είναι μια ιδιοτροπία, μια διασκέδαση. Μια διασκέδαση που στοιχίζει σε ορισμένα ζώα τη δια βίου αιχμαλωσία προς τέρψη και απόλαυση δική μας. Όποιος φλέγεται από επιθυμία να δει πώς μοιάζει μια καμηλοπάρδαλη ή ένας ελέφαντας, ας πάει για φωτογραφικό σαφάρι στην Αφρική, να δει τα ζώα στα εθνικά πάρκα, στο φυσικό τους περιβάλλον.

Το ίδιο ισχύει, όσο παράξενο και αν χτυπάει σε ορισμένους, και για τα τόσο οικεία μας κατοικίδια: σκύλους, γάτες, καρδερίνες, χελώνες, κουνέλια. Ας ζουν ελεύθερα, όσα ζήσουν, όπου ζήσουν και όπως ζήσουν, σε ένα φυσικό περιβάλλον. Ας ζήσουν και μέσα στις πόλεις, όπως τόσα και τόσα άλλα ζώα που ζουν ελεύθερα, άγρια: περιστέρια, ποντίκια, κοτσύφια, ακόμη και γλάροι και αλεπούδες, που επωφελούνται από τα σκουπίδια μας. Όποιος θέλει να έχει σχέση με ένα ζώο, αν έχει τα κότσια και τη θέληση, ας καταφέρει να σχετιστεί μαζί του ισότιμα, χωρίς να το αιχμαλωτίσει και να το ελέγξει. Ας βάλει σπόρους στο μπαλκόνι του και φωλιές για τα πουλιά, ας κάνει εκδρομές στο δάσος για να δει ελάφια και αλεπούδες, ας βάλει μάσκα και βατραχοπέδιλα και ας θαυμάσει τα ψάρια στο φυσικό τους περιβάλλον.

Αν αγαπάμε τα ζώα και δεν τα θεωρούμε απλώς παιχνίδια μας, ας φροντίσουμε τη φύση και το περιβάλλον, ώστε τα ζώα να μπορούν να ζουν ελεύθερα και άγρια και να μπορούμε και εμείς να τα χαρούμε.

Σαν ίσος προς ίσο.

Προτάσεις για ανάγνωση:

«Όταν οι ελέφαντες κλαίνε», Τζέφρυ Μ.Μάσσον & Σούζαν Μακκάρθυ, Ωκεανίδα 1996

«Τζένη», Ντάγκλας Πρέστον, Ωκεανίδα 1995

Και ένας ενδιαφέρον σύνδεσμος που μόλις ανακάλυψα:

http://web.auth.gr/virtualschool/2.4/Youngs/KarpadakisKritiki.html