Ο ΑΗ ΒΑΣΙΛΗΣ ΥΠΑΡΧΕΙ!!!

Ένας παλιός συμμαθητής μου εξέφρασε πρόσφατα στο facebook μια απορία σχετικά με το μύθο του Άη Βασίλη και το αν και πώς να το πει στα παιδιά του. Οι φίλοι έτρεξαν να τον συνδράμουν πρόθυμα, όπως φαίνεται από τα άφθονα σχόλια που ακολουθούν (μετέτρεψα τα γκρήκλις και τα κεφαλαία σε πεζογράμματα ελληνικά προς διευκόλυνσή σας). Μέσα σε αγκύλες με πλάγια γράμματα, βρίσκονται οι δικές μου σκέψεις.

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΣ: Έχεις δύο κόρες... Η μία λίγο πριν τα 8 έχει αντιληφθεί ότι δεν υπάρχει Άϊ Βασίλης. Η δεύτερη λίγο πριν τα 4 ζει τον μύθο με προσμονή. Πώς τα συνδυάζεις χωρίς να θίξεις τη νοημοσύνη της πρώτης ή την φαντασία της δεύτερης;

[Και η δεύτερη έχει νοημοσύνη. Γιατί ανησυχείς μόνο για τη φαντασία της;]

1. Ντύνεσαι Santa με την βοήθεια της Μεγάλης... και συντηρείς το όνειρο της μικρής...

[Δεν είναι της μικρής το όνειρο, είναι των μεγάλων που της το έθρεψαν. Η μικρή μια χαρά θα τα βγάλει πέρα με την αλήθεια. Για τους μεγάλους δεν είμαι τόσο σίγουρη!]

2. Τα όνειρα μας κάνουν να χαμογελάμε... και στον ύπνο μας!!! Είναι καλύτερα από τους εφιάλτες των μεγάλων... ας ζουν τουλάχιστον τα παιδιά αυτήν την ξενοιασιά!!

[Γιατί θεωρείς υποχρεωτικό να πιστεύεις ένα μύθο για να νιώθεις ξενοιασιά; Γιατί νομίζεις ότι η μόνη εναλλακτική στους "εφιάλτες", δηλαδή στις έγνοιες του ενήλικα, είναι το ψέμα;]

3. Σκέψου δυο όνειρα: το πρώτο εσένα με την καθημερινή σου ένδυση να τους λες για την οικονομική κρίση... και το δεύτερο εσύ ντυμένος Santa να τους φέρνεις το μήνυμα της αγάπης και της προσμονής των ημερών... ποιο θα προτιμούσες να έβλεπαν στον ύπνο τους;

[Γιατί μπαίνεις σε ψευδοδιλήμματα; Δεν θα μπορούσες να τους φέρεις το μήνυμα της αγάπης και της προσμονής με τα καθημερινά σου ρούχα; Δεν θα μπορούσες να αναπαραστήσεις τον μύθο ντυμένος Άη Βασίλης, έχοντας ξεκάθαρο ότι είσαι εσύ μασκαρεμένος, όπως τις απόκριες; Γιατί νομίζεις ότι πρέπει ντε και σώνει τα παιδιά να πιστεύουν ένα ψέμα για να είναι ευτυχισμένα;]

4. Αν και θα έπρεπε να το συζητούμε στο γρουπάκι ΚΑΙ ΟΙ ΜΠΑΜΠΑΔΕΣ ΕΧΟΥΝ ΨΥΧΗ, αφού το θετεις εδώ, πιστεύω ότι πρέπει να κάνεις τη μεγάλη σου "μια μικρή μαμά" και να ζητήσεις τη βοήθειά της για να "μην βγει η μικρή από τον όμορφο κόσμο του παραμυθιού"

[Η μικρή μπορεί θαυμάσια να μείνει στον "όμορφο κόσμο του παραμυθιού", όπως και η μεγάλη, όπως κι εσύ, χωρίς να είναι ανάγκη να πιστεύει ότι το παραμύθι είναι αλήθεια. Μπορεί να γνωρίζει ότι είναι ψέματα και να το απολαμβάνει εξίσου, όπως απολαμβάνεις εσύ μια ταινία μυθοπλασίας ή μια θεατρική παράσταση.]

5α. Κυριε, δεν γνωριζομαστε, αλλα πραγματικα θεωρω τελειως λαθος την προσεγγιση σας να μεταμορφωσετε ενα παιδι 8 χρονων σε 'μικρη μαμα' οταν υπαρχει μια πραγματικη μαμα μεσα στο σπιτι του Σωτηρη. Ο ρολος του καθενος μας μεσα στην οικογενεια πρεπει να ειναι πολυ ξεκαθαρος...

[Σε αυτό συμφωνώ, και το λέω και σε σχόλιό μου παρακάτω. Τα μεγάλα παιδιά δεν πρέπει να παίρνουν ρόλο γονιού, ούτε να έχουν μυστικά από τα μικρότερα σε συνεννόηση με τους γονείς.]

5β. Αξιζει να διαθεσεις λιγο απο το χρονο σου και να βαλεις τον εαυτο σου, στην ηλικια της 'μεγαλης' σου κορης και να σκεφτεις τι πραγματικα θα ηθελες να ακουσεις αν για καποιο λογο ειχες χασει απο τα 8 σου χρονια (πολυ νωρις δηλαδη) το μαγικο ονειρο του Αγιου Βασιλη.... αυτο πρεπει να λυσεις. Η μικρη σου ειναι σε καλο δρομο...

[Γιατί θεωρείς ότι ο "καλός δρόμος" είναι να πιστεύουμε τα παραμύθια για όσο περισσότερο μπορούμε; Γιατί νομίζεις ότι τα 8 χρόνια είναι "πολύ νωρίς" για να αρχίσεις να χρησιμοποιείς την λογική σου και να αμφισβητείς; Η μεγάλη ήδη κατάλαβε μόνη της την αλήθεια. Τι σε κάνει να πιστέυεις ότι θα ήθελε να ακούσει άλλο ένα ψέμα;]

6. Ως μητέρα τριών σε συμβουλεύω κι εγώ να συντηρήσεις το παραμύθι και το μυστήριο! Τα παιδιά τον έχουν ανάγκη τον Αι Βασίλη. Ο γιος μου, που είναι πολύ μεγαλύτερος (κ´ ξέρει ασφαλώς)συμμετέχει στο παιχνίδι και κάνει τον ανήξερο κ´ στις μικρές και σε εμάς κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς! Μάλλον τον ενδιαφέρει το «κόλπο» που χρησιμοποιεί ο Santa (daddy) κάθε φορά για να εμφανίσει τα δώρα κάτω από το δέντρο χωρίς να γίνει αντιληπτός!!
Κράτα το μυστήριο για τη μεγάλη και το παραμύθι για τη μικρή!!! Είναι στοιχεία της παιδικότητας τους!

[Στοιχείο της παιδικότητας είναι η ανάγκη να ζουν στιγμές παιχνιδιού με τους γονείς τους και στιγμές μαγείας με την μεταφορική έννοια της λέξης. Δεν είναι στοιχείο της παιδικότητας η πίστη στο συγκεκριμένο μυθικό πρόσωπο. Αυτό είναι κάτι που εμείς διδάξαμε στα παιδιά.
Το γεγονός ότι ο μεγάλος γιος σου συμμετέχει στο θέατρο ενώ ξέρει την αλήθεια και το απολαμβάνει εξίσου, δεν σου δείχνει ότι δεν είναι ανάγκη να συντηρείς ένα ψέμα για να εξασφαλίσεις την μαγεία του παραμυθιού;]

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΣ: Σας ευχαριστώ για το ενδιαφέρον! Έχει μια μαγεία το facebook, σχόλια για το ίδιο θέμα από 5 δικούς μου φίλους που μεταξύ τους δεν γνωρίζονται καν!!! Εν πάσει περιπτώσει, η ιεροτελεστία ακολουθείται! Άλλωστε, μόλις προχθές γράφηκε από την μεγάλη το καθιερωμένο γράμμα για τον Ουρανό, το οποίο το αφήσαμε πάνω από το τζάκι για να το πάρει τη νύχτα ένα ξωτικό...Όπερ και εγένετο, το γράμμα μας είναι πια στα χέρια του Άϊ Βασίλη!

[Τι άλλο να πω πέρα από καλό ταξίδι και καλό παιχνίδι σε όλους σας; Υποθέτω πως έκανες το καλύτερο. Αφού σε σένα αρέσει να συντηρείς τον μύθο, είναι πιθανο να αρέσει και στις κόρες σου. Είναι πιθανό να προτιμούν να υποκρίνεστε όλοι, παρά να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Καλή διασκέδαση.]

7. Ντύνεσαι ΕΣΥ santa, σκας μύτη, και τις αφήνεις να το βιώσουν οι καθεμιά... με τον τρόπο της... οι γυναίκες βρίσκουν πάντα το δρόμο για το όνειρο....

[Γιατί νομίζεις ότι ο δρόμος για το όνειρο πρέπει να περνά απαραιτήτως μέσα από το ψέμα; Δεν θα μπορούσαμε να ξεκαθαρίσουμε στα παιδιά από την αρχή την αλήθεια, και να τα αφήσουμε να το βιώσουν σαν ένα υπέροχο δώρο του μπαμπά προς εκείνα;]

8. Καλλιεργείς και στην πρώτη τον μύθο όσα περισσότερα χρόνια μπορείς.

[Μα η πρώτη ήδη ξέρει την αλήθεια! Πώς μπορείς να τον προτρέπεις να της πει ευθέως ψέματα; Πώς μπορεί να τον προτρέπεις να εξευτελίσει την νοημοσύνη της πάνω που άρχισε να την χρησιμοποιεί; Ποιον και σε τι θα ωφελούσε αυτό;]

9. Απλά το αγνοείς και κάνεις οτι υπάρχει. Και η μεγάλη, πιστεύω, θα συνεχίσει να συμμετέχει με χαρά και κρυφή ικανοποίηση που γνωρίζει (;) την αλήθεια.

[Το πιθανότερο είναι να γίνει αυτό που λες: η μεγάλη θα κάνει την πάπια. Πες μου όμως, αφού μπορεί να το κάνει αυτό η μεγάλη, γιατί νομίζεις ότι δεν μπορεί να το κάνει και η μικρή; Γιατί δεν εξετάζεις το ενδεχόμενο να μπουν ΟΛΟΙ στο παιχνίδι και να ΚΑΝΟΥΝ όλοι μαζί ότι υπάρχει;]

10. Εδώ τις έχεις κάνει να πιστεύουν ότι υπάρχει ομάδα Ολυμπιακός. Πάντως πέρα από την πλάκα, ναι. Κάνεις σαν να υπάρχει και για τις δυο ο Άι Βασίλης. Τουλάχιστον εγώ που το ήξερα, έκανα ότι δεν, και περίμενα τα δώρα με την ίδια προσμονή.

[Δεν θα ένιωθες την ίδια χαρά και προσμονή αν ήξερες ότι τα δώρα τα φέρνει ο μπαμπάς σου ντυμένος Άι Βασίλης; Σε τι σε ωφελούσε η προσποίηση, πέρα από το να εξασφαλίσει την παροχή των δώρων; Τι σου πρόσφερε συναισθηματικά;]

11. Ειναι σαφές οτι η μεγάλη μπαίνει σιγά σιγά στον κόσμο των "μεγάλων" με τα μυστικά τους, τις συνωμοσίες τους και τις απομυθοποιησεις τους. Εχει βεβαια δρομο ακόμα ευτυχώς. Μια γλυκεια "δωροδοκία" και μία εξήγηση ότι ο santa υπάρχει αλλά όσο μεγαλώνεις αλλαζει ισως ο τρόπος που τον αντιλαμβάνεσαι είναι μια λύση... για φέτος τουλάχιστον.

[Γιατί "ευτυχώς"; Από πότε η πλάνη είναι αξία και η αλήθεια είναι απευκταία; Γιατί να μην δώσει και στην μικρή την εξήγηση που προτείνεις για την μεγάλη; Γιατί η αλήθεια θεωρείται "κόσμος των μεγάλων" και το ψέμα "κόσμος των παιδιών";]

12. Θα ντυθείς εσύ ρε παιδί μου... πάλι!!!

[Σωστά, έτσι τα βρήκαμε, έτσι τ' αφήσαμε. Άσε τους προβληματισμούς τώρα!]

13. ...τι εννοεις δεν υπαρχει Αι Βασιλης ;

[Σωστός! ...για τον χριστούλη θα τα πούμε αργότερα.]

14. Δύσκολη στιγμή και λίγο μελαγχολική, η μεγάλη είναι μαρτυριάρα?

[Δύσκολο πράγματι να λες στο παιδί ότι του έστησες ένα παραμύθι. Δεν θα ήταν πιο εύκολο να του έλεγες από την αρχή την αλήθεια; Άσε πια την τελευταία πρόταση: από πότε θεωρειται "μαρτυριάτικο" ένα παιδί που μοιράζεται τις ανακαλύψεις του με τα αδέρφια του;]

ΕΓΩ: Λες στη μικρή (ας ακούει κι η μεγάλη) το εξής παραμύθι (διανθισμένο όσο μπορείς): "κάθε χρόνο, οι άνθρωποι γιορτάζουν την πρωτοχρονιά, και δίνουν δώρα ο ένας στον άλλον (αν είσαι θρήσκος, της λες και για το χριστό και τα δώρα που του έφεραν οι μάγοι). Επειδή στους ανθρώπους αρέσουν τα παραμύθια, λένε ότι τα δώρα τα φέρνει ένας καλός παπούλης, ο Άη Βασίλης (μπορείς να πεις επίσης ότι είναι γέρος σαν τον χρόνο που φεύγει και φέρνει δώρα στον νέο χρόνο που έρχεται). Καμμιά φορά ντύνονται και Άη Βασίληδες και φέρνουν τα δώρα. Έτσι γιορτάζουν την πρωτοχρονιά, και δείχνουν ο ένας στον άλλον την αγάπη τους."

[Πάντα σπαστικιά και αντιδραστικά εγώ.]

ΕΓΩ: Τα παιδιά είναι σε θέση να καταλάβουν και να δεχτούν ΤΑ ΠΑΝΤΑ, σε κάθε ηλικία. Δεν χρειάζονται παραμύθιασμα για να βιώσουν τη "μαγεία της παιδικής ηλικίας". Ποτέ δεν είπα στην κόρη μου ότι υπάρχει Άη Βασίλης (ή νεράιδες, ή φαντάσματα, ή καλικάντζαροι, ή ή ή). Πάντα φρόντιζα να ξεκαθαρίζω ότι είναι όμορφα παραμύθια (και να ενημερώνω ότι υπάχουν άνθρωποι που τα περνούν γι' αληθινά).
Όσο μεγαλώνει το παιδί, τόσο πιο δύσκολα δέχεται την απομυθοποίηση. Κι αν το μάθει τυχαία από άλλον, θα πληγωθεί. Κάντο λοιπόν τώρα, με αγάπη και στοργή, και όλα θα πάνε καλά.

[Σιγά μην έπεισα κανέναν...]

15. Θα είναι το "κοινό σας μυστικό" με την μεγάλη. Και δεν θα χαλάσετε τη φαντασία της μικρής. Άλλωστε ο Αι Βασίλης υπάρχει στην καρδιά μας, και στις αναμνήσεις μας...

[Τι χρειάζονται τα "μυστικά" μεταξύ αδελφών; Πώς βοηθούν την εγγύτητα και την επικοινωνία; Γιατί νομίζεις ότι η φαντασία της μικρής κινδυνεύει; Η φαντασία δεν είναι συνώνυμο της ευπιστίας και της αφέλειας. Ίσα-ίσα, αποκαλύπτοντας στη μικρή την αλήθεια και βάζοντάς την στο παιχνίδι, θα της καλλιεργήσεις τη φαντασία ακόμα περισσότερο.]

16. Το θέμα είναι ότι "ΥΠΑΡΧΕΙ" ο Αη Βασίλης γιατί ακόμη και όταν μάθουν ότι δεν υπάρχει, εξακολουθούν να ζητούν έξτρα δώρο και από αυτόν. Εμείς θυμάμαι το ξεπεράσαμε εύκολα το πρόβλημα αυτό.

[Το γεγονός ότι ζητούν έξτρα δώρο ακόμη κι αφού ξέρουν ότι δεν υπάρχει, δεν σας δίνει να καταλάβετε ότι δεν έχουν ανάγκη να πιστεύουν σ' αυτόν για να μπουν στο παιχνίδι των δώρων και της μαγείας;]

ΕΓΩ: Συμφωνώ ότι δεν είναι σωστό να γίνει η μεγάλη κόρη "μικρή μαμά" για κανένα λόγο. Ο ρόλος της "μαμάς" ανήκει στους ενήλικες.
Όσον αφορά το να συνεχίσετε το παραμύθι: όταν ήμουν μικρή, η κατά 11 χρόνια μεγαλύτερη αδερφή μου μού έγραφε γράμματα σαν "Άη Βασίλης", συντηρούσε δηλαδή μαζί με τους γονείς μου το παραμύθι. Η στιγμή που το συνειδητοποίησα ήταν οδυνηρή και δυσάρεστη, ένιωσα ότι όλοι με κοροϊδεύουν και δεν καταλάβαινα τον λόγο. Θα είχα νιώσει πολύ καλύτερα αν μου είχαν πει την αλήθεια εγκαίρως.

[Προφανώς πιάστηκα κότσος. Όλοι οι άλλοι μόλις το ανακαλύπτουν κάνουν την πάπια για να εισπράττουν δώρα. Καλά να πάθω!]

ΕΓΩ: Αυτό πάντως που μου κάνει ΤΡΟΜΕΡΗ εντύπωση είναι πόσο πολύ ανάγκη έχουν οι ΕΝΗΛΙΚΕΣ να συντηρήσουν το παραμύθι, σε σημείο να τους φαίνεται υγιές αυτό και ανεπιθύμητη η αληθεια. Μάλλον είμαι σπάνιο είδος εγώ...

[Είμαι μία στο εκατομμύριο!]

Εδώ είχαν φτάσει τα σχόλια την τελευταία φορά που διάβασα τον διάλογο.

Εννοείται ότι οι σκέψεις στις αγκύλες έμειναν σκέψεις - δεν θα μπορούσα να τις καταθέσω εκεί, αν μη τι άλλο επειδή θα ξέφευγα από το στενό πλαίσιο της απάντησης στο αρχικό ερώτημα, και ήδη είχα ξεφύγει αρκετά. Ο τοίχος του facebook δεν είναι blog και η δεοντολογία εκεί είναι διαφορετική. Γι' αυτό τις μετέφερα εδώ, για να μπορέσω να τις μοιραστώ.

Πιο αποκαλύπτικό απ' όλα μου φαίνεται το σχόλιο του τύπου που παραδέχεται ότι όταν κατάλαβε την αλήθεια, έκανε τον κινέζο για να συνεχίσει να παίρνει δώρα. Σε συνδυασμό με τα σχόλια των γονιών που ελπίζουν ότι η μεγάλη κόρη θα κάνει την πάπια, και που συνιστούν στον μπαμπά να κάνει επίσης την πάπια για όσο περισσότερο καιρό μπορεί, αν όχι να καλλιεργήσει ενεργά το ψέμα και στην μεγάλη (λες και θα μπορούσε, τώρα που πήρε στροφές ο εγκέφαλός της), δείχνει πόσο πολύ προσκολημμένοι είμαστε στα έθιμα.

Διαβάζω αυτόν τον καιρό το θαυμάσιο βιβλίο του Κόνραντ Λόρεντς "Επιθετικότητα" (εκδόσεις Χατζηνικολή, 1978). Εκεί μέσα λέει κάπου ότι η τήρηση των εθίμων, των τυπικών, των τελετουργικών, είναι βασικό συνεκτικό στοιχείο μιας κοινωνίας. Είναι αυτά που ορίζουν ποιοι είμαστε "εμείς", που μας ταυτοποιούν ως μέλη της ομάδας. Κατόπιν τούτου, καθένας που θέλει να είναι μέλος τηρεί το τελετουργικό ευλαβικά, όσο παράλογο ή ακατανόητο ή φαινομενικά ασήμαντο κι αν είναι, μόνο και μόνο για να νιώσει ενταγμένος.

Όλη αυτή η ιστορία με τον Άη Βασίλη νομίζω πως έχει να κάνει περισσότερο με αυτό και λιγότερο με την "ανάγκη για μαγεία και παραμύθι" που επικαλούνται οι περισσότεροι. Παρατηρούμε μάλιστα ένα συγκλονιστικά αποκαλυπτικό φαινόμενο: όσοι ανακαλύπτουν την αλήθεια, προτιμούν να προσποιηθούν ότι δεν την ξέρουν! Και όχι μόνον αυτό, αλλά προτιμούν να προσποιούνται και οι άλλοι! Σας θυμίζει μήπως αυτό κάτι; Λόγου χάρη, τα εκατομμύρια "γιαλαντζί" θρήσκων που μας περιβάλλουν; Τους αμέτρητους ανθρώπους που δεν δίνουν δεκάρα αν υπάρχει θεός ή όχι, αλλά ενδιαφέρονται πάρα πολύ να πάνε στην ανάσταση, να πετάξουν ρύζι στους γάμους, να βαφτίσουν τα παιδιά τους "γιατί έτσι κάνουν όλοι";

Ω ναι, η κοινωνική ένταξη είναι ΠΟΛΥ σημαντική. Δεν πιάνει χαρτωσιά η αλήθεια μπροστά της.

Ως κερασάκι στην τούρτα, παραθέτω το πρόσφατο σχόλιο του φίλου ενδιαφερόμενου που είχε την απορία:

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΣ: [προς όλους γενικά:] Παιδιά με έχετε συγκινήσει με το ενδιαφέρον σας, πραγματικά... [και προς εμένα ειδικά:] Αν θυμάμαι καλά, ήσουν από τότε Μελάνη!!![όπου Μελάνη, βέβαια, είχε βάλει το πραγματικό μου όνομα].

Πράγματι, από τότε ήμουν έτσι - από παιδί δηλαδή. Από όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, αγαπούσα την αλήθεια και απεχθανόμουν το ψέμα. Από όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, αμφισβητούσα τα δεδομένα, διασταύρωνα πληροφορίες, απαιτούσα αποδείξεις. Πλάσμα αλλόκοτο, αντικοινωνικό, αντιπαθητικό - δεν εννοούσα να χάψω τα βολικά παραμύθια, να δεχτώ τα φαινομενικά ανώδυνα έθιμα χωρίς εξέταση, να υποκριθώ πίστη για να καρπωθώ τα οφέλη της ένταξης.

Και ορίστε που κατάντησα - να γράφω ριζοσπαστικά άρθρα στο ίντερνετ, να διαχειρίζομαι ένα αθεϊστικό blog κι ένα αθεϊστικό forum, να αντιμάχομαι τα χρηστά ήθη της κοινωνίας μας! Ποιος θέλει τέτοιο πράγμα για το παιδί του ή για τον ίδιον;

Συμπέρασμα:

Ο Άη Βασίλης υπάρχει!

Κι όποιος τολμήσει να πει το αντίθετο, δεν έχει δώρο τα χριστούγεννα!