Δευτέρα 1 Φεβρουαρίου 2010

PLACEBO

Στο κατάστημα βιολογικών προϊόντων που ψωνίζω διατίθεται δωρεάν η εφημερίδα Holistic Life η οποία υπάρχει και σε ηλεκτρονική μορφή. Στο τελευταίο τεύχος της διάβασα ένα πολύ ωραίο άρθρο για το φαινόμενο placebo. Δυστυχώς δεν ξέρω πώς θα μπορούσα να απομονώσω το άρθρο, οπότε αν θέλετε να το διαβάσετε θα πρέπει να ξεφυλλίσετε το περιοδικό για να το εντοπίσετε (πράγμα αρκετά απλό).

Βρίσκω το φαινόμενο placebo τρομερά ενδιαφέρον και συναρπαστικό. Σε συζητήσεις που κάνω κατά καιρούς σχετικά με την λεγόμενη εναλλακτική ιατρική, πολλοί σκεπτικιστές εξανίστανται και καταφέρονται εναντίον της ομοιοπαθητικής ή του βελονισμού, λόγου χάρη, ισχυριζόμενοι συχνά ότι "είναι απλώς ένα placebo", και θεωρούν το γεγονός αυτό επαρκή λόγο απαξίωσης των συγκεκριμένων θεραπευτικών μεθόδων.

Εγώ θα έλεγα ότι αν το placebo έχει τόσο θεαματικά θεραπευτικά αποτελέσματα, και μάλιστα χωρίς την χρήση κάποιας ενεργής φαρμακευτικής ουσίας αλλά μόνο με τη διέγερση θεραπευτικών μηχανισμών στον οργανισμό μας μέσω της υποβολής, τότε το placebo είναι ένα φάρμακο όχι απλώς αξιόλογο, αλλά ίσως το πιο αξιόλογο όλων.

Σκεφτείτε το: μπορεί να θεραπεύσει εν δυνάμει τα πάντα, χωρίς περιορισμούς και χωρίς παρενέργειες. Είναι το ισοδύναμο της θεραπείας διά της πίστεως (faith healing), στην πραγματικότητα είναι αυτό ακριβώς: θεραπεία διά της πίστεως - της πίστεως στην θεραπευτική ικανότητα του φαρμάκου, της πίστεως στη θεραπευτική δεινότητα του γιατρού, ίσως ακόμη, γιατί όχι, της πίστεως στη θεραπευτική δύναμη του ίδιου του οργανισμού μας.

Αντί λοιπόν να απαξιώνουμε το placebo, μήπως θα ήταν καλύτερα να το μελετήσουμε σε βάθος, να διερευνήσουμε τους μηχανισμούς με τους οποίους λειτουργεί, να βρούμε τρόπους να το ελέγξουμε και να το κατευθύνουμε προς όφελός μας;

Είναι νομίζω φανερό ότι το φαινόμενο placebo μπορεί να έχει πολλές θεραπευτικές εφαρμογές - άλλωστε ήδη έχει, κυρίως έξω από τα πλαίσια της επίσημης ιατρικής, αλλά και εντός αυτών, τις περισσότερες φορές ίσως χωρίς την πρόθεση των ιατρών. Πέρα από αυτό όμως, σίγουρα η μελέτη του έχει να μας αποκαλύψει πολλά για τους μηχανισμούς λειτουργίας του εγκεφάλου μας.

Αναζητώντας περισσότερες πληροφορίες, ξεκίνησα από μια απλή αναζήτηση της λέξης placebo στο google, και βρήκα ένα άρθρο ενός έλληνα ψυχιάτρου με πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις πάνω στο θέμα.

Εντόπισα επίσης μερικές έρευνες για το μηχανισμό του φαινομένου placebo:
Neurobiological mechanisms of the placebo effect (The Journal of Neuroscience)
Empirical investigation into placebo effectiveness(Irish Journal of Psychological Medicine)
Placebo analgesia (Neurological Sciences)
Περίληψη άρθρου The Placebo Effect: Illness and Interpersonal Healing
(Project Muse, The Johns Hopkins University Press)
Περίληψη άρθρου Mechanisms of Placebo Pain Reduction: An Empirical Investigation (Psychological Science )
Περίληψη άρθρου The placebo effect in neurological disorders (The Lancet)
Περίληψη άρθρου The nature and power of the placebo effect (Journal of clinical epidemiology)

Σίγουρα αυτή η πρόχειρη και σύντομη βιβλιογραφία απέχει πολύ από το να είναι είτε εξαντλητική είτε αντιπροσωπευτική, ωστόσο σκιαγραφεί μια αρχική εικόνα. Δυστυχώς δεν έχω το χρόνο να κάνω μια πραγματική έρευνα και να παρουσιάσω ένα πλήρες άρθρο πάνω στο θέμα. Το μόνο που κατάφερα να κάνω ήταν αυτό το σύντομο αρθράκι όπου παραθέτω απλώς μερικές σκόρπιες σκέψεις και αναφορές, με μόνη φιλοδοξία να μοιραστώ το ενδιαφέρον που μου ξυπνά το φαινόμενο placebo.

Προσωπικά, ελπίζω η επιστήμη να συνεχίσει να ερευνά το συναρπαστικό αυτό φαινόμενο και να το αξοποιήσει προς όφελος της ανθρωπότητας.

15 σχόλια:

aerostatik είπε...

αν είναι το placebo πράγματι faith-healing, τι κρίμα για τους άθεους, που σ΄αυτούς δεν πιάνει...

Αόρατη Μελάνη είπε...

όντως, είναι πρόβλημα.... :-)

ευχαριστώ για την επίσκεψη, Αερόστατε!

Idom είπε...

> Αντί λοιπόν να απαξιώνουμε
> το placebo, ... και να το
> κατευθύνουμε προς όφελός μας;

Όοοοοχιιιιιι !
Αν αρχίσουμε να το μελετάμε, πάει το placebo.

> ... ελπίζω η επιστήμη να ...
> το αξοποιήσει προς όφελος
> της ανθρωπότητας.

Μελάνη μου, ΤΙ εκφράσεις είναι αυτές από σένα; Πολύ πεσμένη σε βρίσκω!
:-)))

Idom

Αόρατη Μελάνη είπε...

Όντως, με έφαγαν οι έγνοιες, έχω χάσει το στυλ μου. :-)

Ξέρεις πόσους μήνες παιδεύω αυτό το άρθρο και δεν προλαβαίνω να το γράψω; Και τελικά το έγραψα τσάτρα πάτρα και πασαλείμματα, μόνο και μόνο για να μη μου μείνει το απωθημένο.

Ανώνυμος είπε...

aorati melani, diavasa me endiaferon to ar8ro sou kai symfwnw apolyta me osa les. mou fainetai periergo oti evw to effect einai apodekto apo tin epistimoniki koinotita, den exei meleti8ei perissotero kai den exei axiopoii8ei. Isws omws opws eipe kai h idom, an arxisoume na to meletame, paei to placebo! isws akomi na min exoume vrei tin epistimoniki me8dodo pou 8a einai ikani na analysei kai na xrisimopoiisei pros ofelos mas to effect. to mellon 8a deiksei. nomizw pantws oti to fainomeno einai idiaitera emfanes sti 8erapeia reiki!

Nikolis είπε...

Αορατη μελανη και το placebo εχει παρενεργειες οπως και το πραγματικο φαρμακο κατ αντιστοιχια.Για παραδειγμα φαρμακο για την υπερπλασια του προστατη.παρενεργεια τη στητικη δυσλειτουργια είχαν και αυτοι που περναν το πλεσιμπο και αυτοι που περναν το αληθινο.Αρκει να γνωρισεις σε ολους που συμετεχουν στη δοκιμη το προφιλ των παρενεργειων της υπο ελεγχο ουσιας.Το πλεσιμπο διχνει απλα πως υπαρχουν κυκλωματα στον εγκεφαλο που επιρεαζουν μεγαλο ή καποιο αριθμο ή ολοκληρωτικα τους ιδιους μηχανισμους που μπορουμε να επηρεασουμε με τα φαρμακα , συμπληρωματα κτλ.Για παραδειγμα περνει καποιος ενα φαρμακο που επιρεαζει μια λειτουργεια στο συκωτι και μετα ανακαλυπτουμε πως και ο εγκεφαλος με τη σειρα του μπορει να επιρεασει το συκωτι.Και απορω γιατι να μην είναι το λογικο αυτο και να μας κανει εντυπωση μιας και ο εγκεφαλος ετσι κι αλλιως εχει ελεγχο μυριαδων ακουσιων λειτουριων του σωματος καθε στιγμη.Εγω πιστευω πως μας κανει εντυπωση γιατι εχουμε διαχωρισει σε διαφορους βαθμους το νου απο το σωμα.Παρενεργειες των θεωριων διαφορων θειστων για πολλους αιωνες βλεπεις. Για παραδειγμα δε συναντας το φαινομενο πλεσιμπο σε ενα σκυλι.Γιατι απλα δε μπορεις να το κανεις να νομιζει πως περνει ενα φαρμακο ενω περνει πλεσιμπο. Και κατ εμε τα ορια της πιστης με τη προσδοκια και την επιβραβεση ειναι λεπτα. Για παραδειγμα ξαφνικα βλεπεις την ωρα , ειναι 1 το μεσημερι και τοτε νοιωθεις πεινα.Ο εγκεφαλος αμεσως προετοιμαζει το σωμα σου για φαγητο μολις δει τι ωρα ειναι? πεινουσες απο πριν? Εχουμε πολλα να ανακαλυψουμε για το οργανο αυτο που χουμε στο κεφαλι ακομη! συγνωμη για το μακροσκελες σχολιο.Ειμαι πολυλογας.

Αόρατη Μελάνη είπε...

Είσαι σίγουρος ότι δεν επηρεάζει τα σκυλιά? Δεν θυμάμαι να έχω διαβάει κάτι πάνω στο θέμα, θυμάμαι όμως να διαβάζω τον ισχυρισμό ότι η ομοιοπαθητική και το ρέικι πιάνουν και σε ζώα, στην οποία περίπτωση θα πρέπει να συμπεράνουμε ότι ο μηχανισμός του placebo υπάρχει και σε ζώα (τουλάχιστον σε ορισμένα).

Γνωρίζοντας τη μεγάλη σημασία που έχει για ένα σκύλο η εμπιστοσύνη στο αφεντικό του, δεν θα με εξέπλησσε αν τον επηρεάζε τόσο ώστε να κινητοποιήσει και θεραπευτικούς μηχανισμούς στον οργανισμό του. Δεν βλέπω το λόγο να περιορίζονται οι μηχανισμοί αυτοί στον άνθρωπο.

Ανώνυμος είπε...

"Σίγουρα αυτή η πρόχειρη και σύντομη βιβλιογραφία απέχει πολύ από το να είναι είτε εξαντλητική είτε αντιπροσωπευτική"

Η βιβλιογραφία δεν γίνεται να είναι αντιπροσωπευτική γιατί δεν είναι πρόσωπο.

Nikolis είπε...

εχεις δικιο! ενοουσα πως δε γινεται να ξεγελασεις το σκυλο δινοντας του ενα χαπι και να του πεις πως θα τον κανει καλα και ετσι να δουλεψει το πλεσιμπο. Μαλλον σκεφτομαι την επικοινωνιακη δυσκολια αναμεσα σε διαφορα ειδη του ζωικου βασιλειου.παντως ναι . δε βρισκω λογο να μην εχουν αντιστοιχους μηχανισμους.

Aldebaran είπε...

Να προσθέσω στη βιβλιογραφία και το μοναδικό ίσως ελληνικό βιβλίο του γιατρού Γεωργίου Ιεραπετριτάκη "Φαινόμενο PLACEBO" (Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ.Πασχαλίδη, Αθήνα 2001) το οποίο προλογίζει ο καθηγητής-ακαδημαϊκός Κώστας Στεφανής.

Heliotypon είπε...

Σε πληροφορώ ότι στις κλινικές μελέτες για τα φάρμακα χρησιμοποιούν δύο ομάδες ασθενών, εκ των οποίων η μία παίρνει placebo. Κι όμως, ένα μικρό ποσοστό από την ομάδα αυτή εμφανίζει βελτίωση. Χωρίς πραγματικό φάρμακο!

Αόρατη Μελάνη είπε...

Ηλιότυπον, το ξέρω αυτό που λες. Μάλιστα σε ορισμένους τύπους φαρμάκων το placebo των κλινικών δοκιμών είναι πιο αποτελεσματικό παρά σε άλλους, πράγμα που σημαίνει ότι ενδεχομένως ορισμένες ασθένειες να είναι περισσότερο επιρρεπείς στην ίαση με αυθυποβολή.

Αλδεβαράν, σε ευχαριστώ.

Ανώνυμος είπε...

Είναι εκπληκτικά ενδιαφέρον φαινόμενο, που αξίζει παραπάνω μελέτη. Παρ'ολ'αυτά, συχνά παίρνει τη λάθος δημοσιότητα, καθώς οποιαδήποτε βελτίωση που δεν οφείλεται ξεκάθαρα σε παρέμβαση εγκεκριμένη από την κλασική ιατρική, θεωρείται (από αρκετούς στενοκέφαλους επιστήμονες) αποτέλεσμα placebo.

Με αυτή τη λογική, το placebo θεραπεύει "πάσα νόσον και πάσα μαλακίαν" και καταλήγουμε να εξηγούμε κάτι δυσερεύνητο και φευγαλέο με κάτι ακόμα πιο φευγαλέο, στο όνομα της επιστημονικής μεθόδου -πράγμα που μου φαίνεται σχήμα οξύμωρο!

Η πίστη ως εργαλείο με ενδιαφέρει αρκετά (και με φέρνει, ως δύσπιστο, σε μειονεκτική θέση!). Δυστυχώς η μελέτη της δεν έχει γίνει εις βάθος και τις πιο ενδιαφέρουσες θεωρίες καταλήγω να τις βρίσκω σε χώρους που, για την ορθόδοξη λογική, αποτελούν "ταμπού" (ένα search στη wikipedia για chaos magic δίνει κάποια δείγματα).

Ανώνυμος είπε...

Εξηγήστε μου σας παρακαλώ την ψυχολογική επίδραση του ομοιοπαθητικού placebo στον 4χρονο γιό μου ο οποίος για μια αλλεργία που είχε κατέβασε 3 μπουκάλια αντιισταμινικό σιρόπι χωρίς να έχουν αποτέλεσμα, ενώ με τα ομοιοπαθητικά η αλλεργία εξαφανίστηκε (έχουν περάσει από τότε 16 χρόνια). Ο ομοιοπαθητικός γιατρός είχε ειδικότητα παθολόγου της κλασικής ιατρικής (για να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο τσαρλατάνου)

Αόρατη Μελάνη είπε...

Ανώνυμε, εγώ τουλάχιστον δεν μπορώ να σου το εξηγήσω. Έχω ακούσει κι άλλες ανάλογες ιστορίες, και δεν έχω απάντηση, δεν έχω ούτε καν μια εικασία να προτείνω.

Μία πιθανή απάντηση βεβαίως είναι ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα (ή και άλλες μέθοδοι θεραπείας μη αναγνωρισμένες από την επίσημη ιατρική) έχουν όντως επίδραση στον οργανισμό, με κάποιον τρόπο άγνωστο ως τώρα.

Ευελπιστώ κάποια μέρα οι έρευνες να δώσουν απάντηση στο ερώτημα αυτό.