Δευτέρα 5 Απριλίου 2010

Ο ΦΑΝΤΗΣ, ΤΟ ΡΕΤΣΙΝΟΛΑΔΟ ΚΑΙ Η ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ



Πρόσφατα τελείωσα την ανάγνωση του βιβλίου «Μετρώντας τον άχρονο χρόνο (υπότιτλος: Ο χρόνος στην αστρονομία)», εκδόσεις Δίαυλος 1994, των Στράτου Θεοδοσίου και Μάνου Δανέζη, επίκουρων καθηγητών αστροφυσικής του πανεπιστημίου Αθηνών.


Ήδη το ανούσιο και μάλλον ανόητο (για τα δικά μου γούστα βεβαίως) λογοπαίγνιο του τίτλου δεν προδιαθέτει ακριβώς θετικά. Στην τρίτη σελίδα βλέπουμε ένα απόσπασμα από το «Φάουστ» του Γκαίτε:


«Αχ, σπούδασα φιλοσοφία

και νομική και γιατρική

Κι αλί μου και αστρονομία

με κόπο και μ’ επιμονή

Και να ’μαι εδώ, με τόσα φώτα,

εγώ μωρός όσο και πρώτα!»*



..το οποίο αν μη τι άλλο δείχνει κάποια αυτογνωσία από μέρους των συγγραφέων, μια και στην πορεία της ανάγνωσης τείνω να πεισθώ ότι βρίσκει άριστη εφαρμογή στους ίδιους.


1. Έλα στο θείο


Προχωρούμε σε μια εισαγωγή όπου γίνεται αναδρομή στην εξέλιξη της έννοιας του χρόνου στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας. Όλα καλά, μέχρι που φτάνω στην τελευταία παράγραφο:


«Τι είναι λοιπόν επιτέλους ο χρόνος; Ασφαλώς η σύγχρονη επιστήμη και διανόηση δεν έχουν πει την τελευταία τους λέξη. Τελευταία λέξη όμως δεν υπάρχει όταν προσπαθούμε να προσεγγίσουμε τον Θεό χρησιμοποιώντας τα μοναδικά θεϊκά στοιχεία μας: την ψυχή και τον νου μας.» (σελ. 26, η υπογράμμιση του μαγαζιού).


Η φρασούλα αυτή έσκασε σαν κουβάς κρύο νερό στο σβέρκο μου. Τον θεό; Ποιον θεό παιδιά; Για το χρόνο δεν μιλούσαμε; Πώς ξεφύτρωσε έτσι ξαφνικά ο οξαποδώ μέσα στη μέση; Και η ψυχή; Τι ακριβώς σημαίνει η λέξη αυτή; Και ο νους από πού και ως πού είναι «θεϊκό στοιχείο»; Τι σχέση έχουν οι νοητικές διεργασίες με τον «θεό»; Ποιο εγχειρίδιο νευροφυσιολογίας τα λέει αυτά; Από πότε οι αστροφυσικοί καταγίνονται με θεολογία και ψυχολογία, και τι δουλειά έχουν αυτά με τη μέτρηση του χρόνου;


Ή αλλιώς, τι σχέση έχει ο φάντης με το ρετσινόλαδο;


2. Δύση και χριστιανισμός


Προχωράμε παρακάτω. Το επόμενο κεφάλαιο ξεκινά με ιστορική αναδρομή των μεθόδων υπολογισμού του χρόνου. Γίνεται αναφορά, μεταξύ άλλων, στην χρήση των φάσεων της σελήνης, και παρατηρείται ότι «…η επίδραση των σεληνιακών φάσεων στη διαμόρφωση του δυτικού ημερολογίου φτάνει μέχρι τις ημέρες μας, εφόσον, όπως γνωρίζουμε, το χριστιανικό Πάσχα συνεχίζει να είναι μια κινητή γιορτή…» (σελ.28).


Ώπα; Από πότε το χριστιανικό πάσχα αποτελεί ορόσημο στο δυτικό ημερολόγιο; Όπου «δυτικό» υποθέτω ότι εννοεί το γρηγοριανό, το οποίο με τη σειρά του βασίστηκε στο ιουλιανό, με τις διορθώσεις που έχουν γίνει για να προσαρμοστεί στα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα. Το ημερολόγιο αυτό το εμπνεύστηκε και το καθιέρωσε ο διόλου χριστιανός Ιούλιος Καίσαρ και έχει αριθμημένα έτη, μήνες και ημέρες., καθώς και εβδομάδες διαδέχονται η μία την άλλη ακατάπαυστα.


Οι εορτές των διαφόρων θρησκειών δεν αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του ημερολογίου με την ίδια έννοια που αποτελεί τμήμα του ο μήνας φεβρουάριος, φερ’ ειπείν. Οι ημερομηνίες των θρησκευτικών εορτών υπολογίζονται από τους λειτουργούς της αντίστοιχης θρησκείας και ανακοινώνονται στους πιστούς, τους οποίους και αφορούν – δεν αφορούν όλους τους ανθρώπους που μεταχειρίζονται το ημερολόγιο αυτό. Οι φάσεις της σελήνης, λοιπόν, επηρεάζουν το χριστιανικό πάσχα (και το εβραϊκό επίσης, και το ραμαζάνι, κι αναρωτιέται κανείς μια που τα πιάσαμε γιατί δεν αναφέρονται κι αυτά), δεν επηρεάζουν όμως το σύγχρονο «δυτικό» ημερολόγιο (άλλος αδόκιμος όρος, αλλά άσ’ το να πέσει κάτω).


Μπορεί η χριστιανική εκκλησία να έπαιξε ρόλο στη διαμόρφωση και στην καθιέρωση του ημερολογίου που χρησιμοποιείται σήμερα στον "δυτικό" κόσμο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το εορτολόγιό της αποτελεί τμήμα του ημερολογίου, ούτε ότι το ημερολόγιο προορίζεται προς χρήση μόνον από χριστιανούς.


Μικρό το ολίσθημα, θα μου πείτε, άλλωστε ο «δυτικός» κόσμος είναι κατ’ εξοχήν χριστιανικός, άλλωστε οι μουσουλμάνοι έχουν άλλο ημερολόγιο, και τα λοιπά. Πάμε πάσο και προχωράμε (κάπως μυγιασμένοι με όλ’ αυτά, είν’ αλήθεια).


3. Το μυστήριο του επτά


Στα πλαίσια της αναδρομής που λέγαμε, μας πληροφορούν ότι «Από αρχαιοτάτων χρόνων, χρησιμοποιήθηκε ως μονάδα χρόνου μικρής διάρκειας η επταήμερη εβδομάδα. Η ονομασία των ημερών της επίκοιλλε από λαό σε λαό και από εποχή σε εποχή, ο αριθμός τους όμως παρέμενε σταθερός, εφόσον σ ‘αυτόν, όπως θα δούμε στη συνέχεια, αποδιδόταν μια ιδιάζουσα μυστηριακή, ιερατική και συμβολική σημασία» (σελ.31).


Η παραπάνω δήλωση, αν και τυπικά σωστή, στην πραγματικότητα είναι παραπλανητική. Προφανώς η διάρκεια της επταήμερης εβδομάδας (τι πλεονασμός, αλήθεια!) υπήρξε πάντα σταθερή: από τη στιγμή που ορίζουμε μια μονάδα διάρκειας επτά ημερών και την ονομάζουμε εβδομάδα, η μονάδα αυτή θα έχει πάντα επτά ημέρες, διότι αν αίφνης μειώσουμε τις μέρες σε έξι, θα πρέπει να την λέμε εκτομάδα. Πρόκειται για ταυτολογία.


Ωστόσο λέγοντας ότι ο αριθμός των ημερών της εβδομάδας παρέμεινε σταθερός, δημιουργείται (εσκεμμένα ή όχι) η εσφαλμένη εντύπωση ότι ο αριθμός των ημερών των μικρής διάρκειας μονάδων μέτρησης χρόνου υπήρξε πάντα σταθερός – πράγμα που δεν ισχύει. Μια οποιαδήποτε εγκυκλοπαίδεια (όπως η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του Δρανδάκη που συμβουλεύτηκα εγώ, και την οποία συμπεριλαμβάνουν οι συγγραφείς και στη βιβλιογραφία τους) αρκεί για να πληροφορηθούμε ότι η διάρκεια των εν λόγω μικρών μονάδων χρόνου κυμαίνεται από 5 έως 10 ημέρες, σε διάφορους λαούς και σε διάφορες εποχές. Μέχρι και σήμερα σε ορισμένα μέρη της Αφρικής χρησιμοποιείται «εβδομάδα» των πέντε ημερών.


Γιατί όμως οι συγγραφείς αφήνουν αυτό το κενό στη διατύπωσή τους;


Ίσως η απάντηση βρίσκεται στο δεύτερο σκέλος της πρότασης, εκείνο που μιλάει για την «ιδιάζουσα μυστηριακή, ιερατική και συμβολική σημασία» του αριθμού επτά. Οι συγγραφείς αφιερώνουν ολόκληρο υποκεφάλαιο στην «επταδική δοξασία», όπως την ονομάζουν, με αναφορές σε θρησκειολογίες, στον αποκρυφισμό, στην αλχημεία, στη λαογραφία, ακόμα και στην ανατομία! Επεκτείνονται στο θέμα αυτό σε βαθμό εξωφρενικό (θυμηθείτε ότι πρόκειται για ένα βιβλίο που αφορά τη μέτρηση του χρόνου και ότι οι συγγραφείς είναι αστροφυσικοί) και ο τρόπος που γράφουν αφήνει την εντύπωση ότι προσπαθούν όχι τόσο να ερμηνεύσουν την εμμονή των αρχαίων λαών με τον αριθμό επτά, όσο να την δικαιολογήσουν – να μας πείσουν δηλαδή ότι το επτά έχει όντως κάποια «ιδιάζουσα» σημασία. Αν είναι ποτέ δυνατόν.


Ακόμη πιο ενοχλητικό είναι ότι δεν κάνουν καμμία αναφορά στο γεγονός ότι το 7 είναι το ένα τέταρτο του 28, δηλαδή το ένα τέταρτο του σεληνιακού κύκλου, και ότι κατά πάσα πιθανότητα αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αποδόθηκαν από αρχαιοτάτων χρόνων «μαγικές και μυστηριακές» ιδιότητες στον αριθμό επτά. Οι λαοί που πρώτοι απέδωσαν τέτοια σημασία στο επτά (Ασσύριοι και Χαλδαίοι, από τους οποίους αργότερα άντλησαν πολιτισμικά στοιχεία οι Εβραίοι, πολλά από τα οποία μεταδόθηκαν και στη χριστιανική κουλτούρα) ακολουθούσαν σεληνιακό ημερολόγιο, και ήταν εύλογο να επηρεαστούν οι παραδόσεις τους από το γεγονός αυτό.


Αλλά στους αστροφυσικούς μας δεν αρέσει η εκδοχή ότι μάλλον ήταν οι φάσεις της σελήνης που καθόρισαν το επτά. Προτιμούν την εκδοχή ότι το επτά είχε από μόνο του μια «ιδιάζουσα» σημασία η οποία δεν του αποδόθηκε από τους αρχαίους λαούς αλλά ανακαλύφθηκε από εκείνους (προσέξτε την τεράστια ιδεολογική διαφορά στην προσέγγιση αυτή). Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται στο παρακάτω απόσπασμα (καθώς και σε όλο το υποκεφάλαιο): «Όλες οι αρχαίες θρησκείες, πολυθεϊστικές και μονοθεϊστικές, αναζήτησαν ένα ιδιαίτερο νόημα στον αριθμό 7 και επισήμαναν την ιδιάζουσα σχέση του με τη λειτουργία της δημιουργίας (υπογράμμιση δική μου και πάλι).


Ώπα! Τώρα όλα ξεκαθαρίζουν! Οι αρχαίες θρησκείες επισήμαναν την ιδιάζουσα σχέση του επτά με τη δημιουργία, δεν προσέδωσαν στον αριθμό τη σημασία του! Οι συγγραφείς μας πιστεύουν ότι υφίσταται μια «δημιουργία» του κόσμου και ότι υπάρχει κάποιο σχέδιο στη «δημιουργία», σχέδιο που περιλαμβάνει τον αριθμό επτά (κι εδώ αναπόφευκτα δημιουργείται ο συνειρμός με την παλαιά διαθήκη και του μύθου περί της επταήμερης «δημιουργίας του κόσμου»), και ότι γι’ αυτό το λόγο το επτά απέκτησε σημασία, γι’ αυτό το λόγο ο κύκλος της σελήνης είναι πολλαπλάσιο του επτά. Δηλαδή, η εγγενής μυστηριακή αξία του επτά είχε σαν συνέπεια η εβδομάδα να έχει επτά μέρες και όχι το αντίστροφο.


Δείτε κι αυτό το ωραίο:

«Οι ανατολικοί λαοί, και ιδιαίτερα οι Ασσύριοι και οι Χαλδαίοι, θεωρούσαν ότι εξωτερίκευε υπερφυσικές και θεϊκές δυνάμεις εφόσον εκπροσωπούσε τις επτά κορυφαίες θεότητές τους.» Δεν επινόησαν οι Ασσύριοι της θεότητες, δεν καθόρισαν αυθαίρετα τον αριθμό τους, όχι: οι επτά θεότητες ήταν δεδομένες, επιβεβλημένες από κάποια ανώτερη δύναμη, και μια που ήταν δεδομένες το εύλογο συμπέρασμα των Ασσύριων ήταν ότι το επτά εξωτερικεύει θεϊκές δυνάμεις. Λαμπρό επιστημονικό συμπέρασμα.

Και συνεχίζει έτσι επί 11 σελίδες.


Όπως αντιλαμβάνεστε, έχω ήδη τσιτώσει και είμαι σε επιφυλακή για τυχόν άλλα ολισθήματα, ενδέχεται λοιπόν από εδώ και πέρα να είμαι περισσότερο αυστηρή από όσο πρέπει.


4. Ημέρα ή μέρα;


Περνάμε λοιπόν στη μελέτη των συστημάτων χρόνου. Στο υποκεφάλαιο περί μυθολογίας της ημέρας μαθαίνουμε, προς μεγάλη μας έκπληξη, ότι «σήμερα ημέρα ονομάζουμε το ημερονύκτιο, το εικοσιτετράωρο, ενώ μέρα – σε αντίθεση με τη νύχτα – ονομάζεται ο χρόνος κατά τον οποίο ο Ήλιος παραμένει πάνω από τον ορίζοντα.»


Αναρωτιέμαι, όντως ονομάζουμε «ημέρα» ένα πράγμα και «μέρα» ένα άλλο; Δεν ξέρω για εσάς, εγώ πάντως μέχρι τώρα νόμιζα ότι «μέρα» ήταν απλώς μια πιο καθημερινή εκδοχή της λέξης «ημέρα». Για να βεβαιωθώ, έπιασα τα λεξικά μου: ο κύριος Μπαμπινιώτης συμφωνεί μαζί μου, το ίδιο και οι λεξικογράφοι της Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. Ποιους λοιπόν περιλαμβάνει αυτό το πρώτο πρόσωπο πληθυντικού στη φράση «ημέρα ονομάζουμε το ημερονύκτιο»; Εμάς τους νεοέλληνες; Προφανώς όχι. Εμάς τους αστροφυσικούς; Μα αν είναι έτσι, θα έπρεπε να μας λένε «Στην αστροφυσική, ημέρα ονομάζεται το ημερονύκτιο», ώστε να είναι σαφείς. Έτσι όπως το διατυπώνουν είναι απλά λάθος.


Άσε που δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι στην αστροφυσική χρησιμοποιείται αυτή η διατύπωση, αλλά δεν ξέρω και πώς να το διαπιστώσω. Αν περνάει κανένας αστροφυσικός από εδώ, ίσως μπορεί να μας διαφωτίσει επ’ αυτού.


Αμέσως μετά έρχεται ο ορισμός της ημέρας (ή μέρας, για μένα το ίδιο είναι) και του αστρικού και του ηλιακού χρόνου. Επιτέλους κάτι κατανοητό! Σαφείς διατυπώσεις, ξεκάθαροι ορισμοί. Οι άνθρωποι βρίσκονται πλέον στα χωράφια τους, και μακάρι να μην είχαν φύγει ποτέ από εκεί.


Το ύφος του κειμένου, ωστόσο, ενώ προηγουμένως ήταν γλαφυρό μέχρις υπερβολής, ξαφνικά γίνεται στεγνό, σχεδόν στρυφνό, γεμάτο μαθηματικά σύμβολα και ορολογία που δεν εξηγείται πάντοτε με τρόπο απλό και ξεκάθαρο. Θυμίζει έντονα σχολικό βιβλίο ή ακόμα χειρότερα, σημειώσεις του πανεπιστημίου – και ίσως να είναι ακριβώς αυτό. Σηκώνει πολλή βελτίωση, διότι άλλο είναι να γράφεις φοιτητικό εγχειρίδιο, και άλλο εκλαϊκευμένη επιστήμη: χρειάζεται μεγάλη προσοχή ώστε να γίνει το κείμενο εύληπτο και κατανοητό για το ευρύ κοινό.


Αλλά δεν παραπονιέμαι: τουλάχιστον τα όσα γράφονται μοιάζουν σωστά (είναι άραγε; δεν έχω τρόπο να το ελέγξω, εμπιστεύομαι τους συγγραφείς και την ειδημοσύνη τους, με ελαφρώς κρύα καρδιά, ομολογώ).


5. Ψάρια και ισημερίες


Στο κεφάλαιο περί εποχών του έτους γίνεται λόγος για τη μετάπτωση των ισημεριών. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι «η εαρινή ισημερία μετακινείται προς τα «πίσω» κατά μήκος των ζωδιακών συμβόλων, με τον ρυθμό ενός περίπου ζωδίου κάθε 2000 χρόνια. Δύο χιλιάδες χρόνια μετά τη στιγμή που οι Βαβυλώνιοι καθόρισαν την εαρινή ισημερία στο ζώδιο του Κριού, αυτή συνέβαινε όταν ο Ήλιος προσέγγιζε το ζώδιο των ιχθύων. Το γεγονός συνέπεσε περίπου με τη γέννηση του Σωτήρα Χριστού, και είναι πολύ πιθανόν να οφείλεται σ’ αυτό το ότι ένα από τα πρώτα σύμβολα του Χριστιανισμού ήταν ο ΙΧΘΥΣ, που σημαίνει Ιησούς Χριστός Θεού Υιος Σωτήρ.» (σελ.87). Να και το τακτικό μας κήρυγμα, γιατί πολλές σελίδες πέρασαν χωρίς αυτό και είχαμε πάθει ένα σύνδρομο στέρησης.


Πρώτα απ’ όλα να παρατηρήσω ότι το «περίπου» αυτό δεν τους ενοχλεί καθόλου. Κοτζάμ δημιουργός του κόσμου πώς άφησε να συμπέσει η γέννηση του Σωτήρα στο περίπου με τη μετάπτωση της ισημερίας; Πώς και δεν τα κανόνισε ακριβώς; Τηλεφώνησε για κράτηση και ήταν όλα κλεισμένα;


Αφήνουμε όμως αυτήν την ασήμαντη λεπτομέρεια και ερχόμαστε να αναλογιστούμε πρώτον, πώς ξέρουν ότι όντως γεννήθηκε ο Ιησούς (γιατί μπορούμε ασφαλώς να υποθέσουμε ότι αυτόν εννοούν όταν λένε Σωτήρας Χριστός) και δεύτερον γιατί τον αποκαλούν Σωτήρα Χριστό σε ένα βιβλίο που δεν είναι ούτε θεολογικό ούτε κατηχητικό (τον Μωάμεθ δεν είδα πουθενά στο κείμενό τους να τον αποκαλούν Προφήτη ούτε Απόστολο του Θεού, όπως τον αναφέρει το Κοράνιο, ούτε με καμμία από τις άλλες προσφωνήσεις του).


Όσο για τον συμβολισμό με το ψάρι, η σύνδεσή του με την μετάπτωση των ισημεριών σε μένα μοιάζει μάλλον απίθανη και ότι «πολύ πιθανή». Ο Ιησούς και οι μαθητές του μιλούσαν αραμαϊκά, όχι ελληνικά, χλωμό λοιπόν το βρίσκω να έγινε η συσχέτιση με το ελληνικό αρκτικόλεξο. Αυτό θα πρέπει να συνέβη αργότερα, μεταξύ ελληνόφωνων χριστιανών, κατά πάσα πιθανότητα στη Ρώμη, όταν η μετάπτωση της ισημερίας αποτελούσε μακρινό παρελθόν, και σε ένα περιβάλλον όπου αμφιβάλλω ότι η αστρονομία (ή αστρολογία, το ίδιο ήταν τότε) ήταν τόσο διαδεδομένη ώστε να παίξει ρόλο στην επιλογή των συμβόλων.


Μαθαίνω από την Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια ότι η πρώτη γνωστή αναπαράσταση του ιχθύος σε χριστιανικό σύμβολο βρέθηκε στο Βατικανό (για δες σύμπτωση), στη σαρκοφάγο της Livia Primitiva, που τοποθετείται στην εποχή των Αντωνίνων (δε μας λένε ακριβώς πότε). Ο πρώτος των Αντωνίνων, ο Αντωνίνος Πίος, ανέβηκε στο θρόνο το 138 μ.Χ., μιλάμε δηλαδή για έναν αιώνα και βάλε μετά τον υποτιθέμενο θάνατο του υποτιθέμενου σωτήρα.


Η επιλογή του ψαριού ως χριστιανικού συμβόλου είναι λογικό να συνδέεται με το γνωστό ελληνόφωνο ακρωνύμιο, αλλά δεν βλέπω από πώς να τεκμηριωθεί σύνδεσή της με τον αστερισμό των ιχθύων και τη μετάπτωση των ισημεριών. Ίσως μπορεί να ειπωθεί κάτι σαν «υπάρχει η άποψη ότι…» ή «ενδεχομένως…» αλλά όχι και «πολύ πιθανόν».


Σιγά τη διαφορά, θα μου πεις, το παρακάνεις, τα ψειρίζεις υπερβολικά, μετράς πιθανότητες με το υποδεκάμετρο, άσε τους ανθρώπους να εκφραστούν! Μα τους αφήνω, σάματις μπορώ να κάνω κι αλλιώς; Απλώς θέλω να εκφραστώ κι εγώ, στο μέτρο που μπορώ.


6. Εμείς κι εμείς


Δύο σελίδες παρακάτω, πιάνω πάλι ένα ελαφρό, αδιόρατο ολίσθημα: «Στη θρησκεία μας, το θερινό ηλιοστάσιο συμπίπτει με τον θρησκευτικό εορτασμό της γέννησης του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.» (σελ.89)


Στη θρησκεία μας; Τη θρησκεια τίνος; Μήπως των συγγραφέων; Μας δήλωσαν ποτέ το θρήσκευμά τους; (όχι πως δεν το καταλάβαμε, αλλά λέμε τώρα…) Μήπως των αναγνωστών; Μα πως ξέρουν ότι ανήκουμε όλοι στο ίδιο θρήσκευμα; Ή μήπως το βιβλίο μοιράζεται μόνο σε όσους πάνε στη λειτουργία της κυριακής;


Ξέρω, φυσικά και ξέρω, όπως ξέρετε κι εσείς: μιλάνε για τη «θρησκεία των ελλήνων». Διότι φυσικά, όλοι οι έλληνες είμαστε χριστιανοί ορθόδοξοι – πώς, δεν το ξέρατε; Μουσουλμάνοι δεν υπάρχουν, περίπου όπως δεν υπάρχουν ομοφυλόφιλοι στο Ιράν – αλλά και αν υπάρχουν, μάλλον δεν είναι ακριβώς έλληνες, τι λέτε;


Μα πάλι υστεριάζεις, θα μου πείτε, μήπως δεν είναι η ορθοδοξία η επικρατούσα θρησκεία; Ω ναι, είναι, εμφανώς είναι, το λέει και το σύνταγμα της χώρας, άρα θέλουμε δεν θέλουμε ήταν, είναι και θα είναι. Σε βαθμό τέτοιο, ώστε δυο καθηγητές αστροφυσικής (έστω, επίκουροι καθηγητές!) σε ένα βιβλίο για τη μέτρηση του χρόνου να αισθάνονται πολύ φυσικό να μιλούν για την «θρησκεία μας» χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις και όχι για «τον ορθόδοξο χριστιανισμό».


Κατόπιν όλων των παραπάνω, δεν είναι ίσως παράξενο που ένιωσα την ανάγκη να διαγράψω με ένα μολύβι την τελευταία λέξη του τίτλου του τελευταίου κεφαλαίου: «Πέρα από τα σύνορα της ανθρώπινης λογικής» (σελ. 160) και να τον μετατρέψω σε «Πέρα από τα σύνορα της ανθρώπινης γνώσης».


Γιατί η γνώση μας μπορεί να έχει όρια αυτή τη στιγμή, και σίγουρα υπάρχουν πολλά πράγματα έξω από τα όριά της. Όμως τα όρια αυτά διευρύνονται διαρκώς, με τη χρήση της παρατήρησης, του πειράματος και της εξαγωγής λογικών συμπερασμάτων. Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να υποθέσουμε ότι η λογική έχει όρια – εκτός από τα τεχνητά όρια που θέλει να της επιβάλει η πανταχού παρούσα, ώσπερ μαϊδανός, πίστη στο μεταφυσικό.


Εν κατακλείδι…


Πείτε με υπερβολική, αλλά έχω τη γνώμη ότι τα μεταφυσικά-θρησκευτικά στοιχεία ουδεμία σχέση έχουν σε ένα βιβλίο γραμμένο από αστροφυσικούς με θέμα τη μέτρηση του χρόνου και με υπότιτλο «ο χρόνος στην αστρονομία». Ας είναι ειλικρινείς και ας το πούνε «ο χρόνος στην αστρονομία, τη θρησκεία και τη μυθολογία» και να ξέρουμε τι αγοράζουμε.


Προσοχή: δεν λέω να μην έχουν θρησκευτική πίστη οι επιστήμονες. Λέω απλά να μην την ανακατεύουν στο αντικείμενο της επιστήμης τους, να μην μπλέκουν το φάντη με το ρετσινόλαδο. Οι αστροφυσικοί μπορούν ελεύθερα να πιστεύουν ότι το big bang προκλήθηκε από ένα ιπτάμενο μακαρονοτέρας, αρκεί να μην το γράψουν αυτό στο εγχειρίδιο κοσμολογίας τους.


Και με ενοχλεί το γεγονός ότι γεμίζουν από μεταφυσικές αναφορές το βιβλίο αυτό που είναι «εκλαϊκευμένο» και άρα δεν θα υποστεί τόσο αυστηρή κριτική, ενώ βεβαίως δεν θα τολμούσαν να το κάνουν σε ένα πανεπιστημιακό εγχειρίδιο. Οι ίδιοι κανόνες που διέπουν την «υψηλή» αστροφυσική οφείλουν να διέπουν και την «απλουστευμένη» που προορίζεται για κατανάλωση από τους αμύητους. Μη σας πω ότι εδώ οφείλουν να είναι ακόμη πιο προσεκτικοί, γιατί ο ομότιμος επιστήμονας είναι σε θέση να εντοπίσει την κουτσουκέλα, ενώ ο μέσος αναγνώστης ίσως να μην είναι.


Ας δώσουμε παρακαλώ τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, το φάντη στην τράπουλα και το ρετσινόλαδο στο φαρμακείο.


Ευχαριστώ.


* ειρήσθω εν παρόδω, οι εκδότες του βιβλίου δεν θεώρησαν αναγκαίο να μας πληροφορήσουν για την πηγή του αποσπάσματος του Γκαίτε (μεταφραστής, εκδόσεις και άλλα τέτοια επουσιώδη).


Παράρτημα


Το βιβλίο περιέχει και διάφορα άλλα, μικρότερης εμβέλειας και διαφορετικής θεματολογίας γκρίζα σημεία.


Διαβάζουμε λόγου χάρη για το μνημείο του Ανδρόνικου του Κυρρήστου, τους γνωστούς μας «Αέρηδες» της Πλάκας, ότι «οι Τούρκοι κατακτητές είχαν μετατρέψει το υπέροχο αυτό μνημείο σε τεκέ των δερβίσηδων» (σελ. 106) και αναρωτιόμαστε, και λοιπόν; Τι σημασία έχει αυτό; Να μας αναφέρουν την ιστορία και τη σημασία του μνημείου σε ό,τι αυτή αφορά τη μέτρηση του χρόνου (τα ηλιακά ρολόγια που έφερε κλπ.) το καταλαβαίνω. Να μας ενημερώσουν ότι για ένα διάστημα ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως ισλαμικό μοναστήρι, πώς μας αφορά; Η εντύπωση που μου δημιουργείται είναι ότι θέλουν να μας πουν πως οι «άξεστοι κατακτητές» καταπάτησαν το μνημείο και το χρησιμοποίησαν ανάρμοστα, αγνοώντας τη μεγάλη αξία του, ενώ δεν προκύπτει κάτι τέτοιο από τη χρήση του σαν μοναστήρι.Αφήστε που η χρήση της λέξεως "τεκές", αν και ακριβής διότι "τεκές" σημαίνει ακριβώς ισλαμικό μοναστήρι, δημιουργεί σύγχιση με τη μετέπειτα σημασία της λέξεως "τεκές" στα νέα ελληνικά, που σημαίνει "χαμαιτυπείο, καταγώγιο" και δημιουργεί άσχημη εντύπωση.


Αλλά μπορεί και να τους αδικώ εδώ και να ήθελαν απλώς να ολοκληρώσουν την ιστορική αναφορά με όλα τα στοιχεία, ακόμη και άσχετα με το θέμα.


Στα κεφάλαια περί γνωμονικής και περί ηλιακών ρολογιών η αναφορά στους Έλληνες είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με την πραγματική συνεισφορά τους στους τομείς αυτούς. Ενώ αναφέρουν ότι η πατρότητα της γνωμονικής αποδίδεται στους Κινέζους και ότι οι Άραβες αστρονόμοι ασχολήθηκαν πολύ με τα ηλιακά ρολόγια, τους αφιερώνουν μόνο μια σύντομη παράγραφο.


Στο κεφάλαιο περί βιορυθμών οι συγγραφείς βεβαιώνουν ότι «η επιστήμη έχει αποδείξει την εναρμόνιση ορισμένων βασικών ανθρώπινων λειτουργιών, όπως η περίοδος της γυναικείας γονιμότητας, με τον σεληνιακό κύκλο των 28 ημερών» (σελ.158) και ότι «εκτός του συνηθισμένου βιολογικού ρολογιού, που προσαρμόζεται στα μικρής διάρκειας ουράνια φαινόμενα, υπάρχει κι ένα δεύτερο που λειτουργεί ακατάπαυστα σε μια συνεχή και αμετάβλητη εικοσιτετράωρη βάση» (σελ.159) πράγματα για τα οποία δεν είμαι διόλου σίγουρη (δεν θυμάμαι να τα έχω διαβάσει αλλού, δεν ξέρω ποιες έρευνες ήταν αυτές που απέδειξαν κάτι τέτοιο, θυμάμαι να διαβάζω κάπου για τον ημερήσιο βιορυθμό ότι είναι 25ωρος και όχι 24ωρος, πράγμα που διαπιστώθηκε από μελέτες σε εθελοντές που έζησαν για ένα διάστημα σε χώρο με τεχνητό φως και χωρίς ρολόγια) και δεν ξέρω αν μπορώ να βασιστώ στις δηλώσεις τους, ιδίως όταν κοιτάζω τη βιβλιογραφία τους και δεν βλέπω κανένα σύγγραμμα με θέμα τους βιορυθμούς ή κάτι έστω και αορίστως συναφές.


Αλλά όλα αυτά, βεβαίως, είναι ψιλά γράμματα, απλές απορίες και αμφιβολίες μιας αναγνώστριας με μέτρια κατάρτιση και αυξημένη δυσπιστία.

16 σχόλια:

IonnKorr είπε...

Φίλη μου Μελάνη

Έχω παρακολουθήσει (όχι βέβαια επισταμένως) αρκετά την πορεία των δύο αυτών Ελλήνων αστροφυσικών.

Αν και θεωρώ ότι έχουν προσφέρει αρκετά στην εκλαΐκευση της Αστροφυσικής σε μια χώρα σαν την Ελλάδα που το ενδιαφέρον για τέτοια θέματα είναι μηδαμινό ωστόσο σου δίνω δίκαιο σε αρκετά από αυτά που γράφεις.

Νομίζω βέβαια ότι αν δεν έμπλεκαν αρχαιοελληνική Γραμματεία και μεταφυσικές προεκτάσεις δεν υπήρχε καμία περίπτωση να πουλήσουν έστω και ένα βιβλίο.

Δηλαδή, απλά, εκτιμώ ότι έχουν ξεφύγει τόσο πολύ από την καθαρή επιστήμη για λόγους καθαρά εμπορικούς.

----
Πρέπει να σω πω ότι θεωρώ ανεξήγητη την δική σου "επίθεση" εναντίον τους. Παρά τα τρωτά τους κάτι συνεισφέρουν στην Ελληνική επιστημονική βιβλιογραφία. Εσύ γιατί τους επιτίθεσαι? Έχεις κάποιες διαφορές μαζί τους?

Αόρατη Μελάνη είπε...

Αγαπητέ IonnKorr ευχαριστώ για το σχόλιο. Δεν έχω τίποτε με τους δύο αστροφυσικούς, με τη μεταφυσική έχω, και κυρίως με την θεσμοθετημένη δεισιδαιμονία που λέγεται θρησκεία.

Έχεις δίκαιο να λες ότι η προσφορά τους είναι σημαντική, αν κατορθώνουν να ξυπνήσουν στο πλατύ ελληνικό κοινό το ενδιαφέρον για την αστροφυσική. Ίσως έχεις δίκιο και στο ότι είμαι δυσανάλογα επιθετική. Πιστεύω όμως ότι το βιβλίο θα μπορούσε να είναι εξίσου εμπορικό και χωρίς αυτές τις αναφορές. Άλλωστε όταν το αγοράζει κανείς δεν ξέρει ακριβώς τι θα βρει μέσα, πιο πολύ ο τίτλος και το εξώφυλλο κάνουν τη δουλειά, οι πωλήσεις είναι δηλαδή θέμα καλής προώθησης μάλλον παρά περιεχωμένου.

IonnKorr είπε...

Φίλη μου

επειδή ξέρω μερικά πράγματα για το πως δουλεύει το εκδοτικό "κύκλωμα" πρέπει να σου πω ότι οι εκδότες "πιέζουν", αρκετά, τους συγγραφείς επιστημονικών εκλαϊκευμένων βιβλίων να ενσωματώσουν "αρχαιοελληνο-θρησκο-μεταφυσικά" στοιχεία, πριν αναλάβουν την έκδοση.

Η "πίεση" αυτή γίνεται, βέβαια, με οικονομικούς όρους, ακριβέστερα "όρους συμβολαίου" που σημαίνει μεγαλύτερο "ποσοστό επί των πωλήσεων" για τους συγγραφείς.
Επειδή, αυτοί οι δύο, έχουν επίσης εμφανιστεί σε ντοκυμαντέρ στην τηλεόραση έχουν "υποστεί", οπωσδήποτε, την κατάλληλη "επεξεργασία" από τους τηλεοπτικούς παραγωγούς.
Από ότι κατάλαβες είναι πολύ δύσκολο για έναν επιστημονικό συγγραφέα να αρνηθεί να υποχωρήσει σε οποιαδήποτε εκδοτική απαίτηση που, ενδεχόμενα, θα σημάνει την μη-έκδοση του έργου του.

----
Βέβαια, είδα τώρα την αντίθεσή σου στις θρησκείες (που είναι και δική μου τοποθέτηση) και κατάλαβα τους λόγους της "επίθεσης". Αλλά ζούμε στην Ελλάδα. Ο χριστιανο-κεντρισμός επιβάλλεται εκ των πραγμάτων.

bozonio είπε...

IonnKorr επειδή τους είχα καθηγητές και έχω διαβάσει αρκετά βιβλία τους (όχι αυτό είναι η αλήθεια) θα διαφωνήσω μαζί σου. Έχουν αφήσει εδώ και χρόνια την έρευνα στην αστροφυσική και ασχολούνται με ιστορια και φιλοσοφία της επιστήμης. Αυτό δεν είναι κακό, αλλά κατά τη γνώμη μου κακό είναι ότι μπερδεύουν σε όλα σχεδόν τα βιβλία τους, και ορισμένες φορές και στις παραδόσεις τους, την προσωπική τους φιλοσοφία με την επιστήμη. Δε το κάνουν για εμπορικούς λόγους καθώς έχω διαφωνήσει και σε προσωπικό επίπεδο μαζί τους για αυτά τα θέματα. Εδώ από ότι βλέπω από τα σχόλια της Μελάνης βάζουν και την προσωπική τους πίστη σε αρκετά σημεία, απαράδεκτο κατά τη γνώμη μου.
Είναι σημαντικό ότι ασχολούνται με την εκλαϊκευση της επιστήμης αλλά αύτο δε σημαίνει ότι δε θα επισημαίνουμε τις διαφωνίες μας.

Μελάνη η κριτική σου μου θύμισε πολύ αυτά που είχα επισημάνει εγώ για ένα άλλο βιβλίο τους "Η κοσμολογία της νόησης" που είχα διαβάσει παλιότερα. Το πρώτο μέρος υπερανάλυση της δημιουργίας του κόμου από αρχαίους λαούς, σύγκριση των απόψεων των αρχαίων Ελλήνων με τη σύγχρονη κοσμολογία (απλά έλεος) και παρουσίαση της προσωπικής τους πλατωνικής φιλοσοφίας ως απόλυτη αλήθεια. Το δεύτερο μέρος εισαγωγή στην πραγματική επιστήμη της κοσμολογίας με τη μορφή πανεπιστημιακού συγγράματος (πολύ ενδιαφέρον για μένα τότε που το διάβασα).

"Αν περνάει κανένας αστροφυσικός από εδώ, ίσως μπορεί να μας διαφωτίσει επ’ αυτού."

Πρώτη φορά το ακούω.

IonnKorr είπε...

Βοsonio

Ε ναι, με τον ένα από τους δύο έχω συνομιλήσει και εγώ.

Συμφωνώ με αυτά που λες. Απλά, όταν διαλέξεις τον "εμπορικό" δρόμο της εκλαΐκευσης της Επιστήμης, η προσθήκη και προσωπικών σου αντιλήψεων μέσα στα γραφόμενά σου είναι αναπόφευκτη.

Ένας φυσικός που σέβεται την επιστήμη του ποτέ δεν αναμιγνύει Μεταφυσική και Αρχαιο-Ελλάδα μέσα σ'αυτήν.

Πάντως, οι περισσότεροι μεγάλοι φυσικοί είχαν "μεταφυσικές παρεκκλίσεις". Πρόσφατα (πριν δύο μέρες), είδα δημοσιευμένο, σε ένα blog, ένα άρθρο με αυτές τις "παρεκκλίσεις" δέκα μεγάλων "εκκεντρικών" φυσικών. Βέβαια, γνωστότερη είναι η περίπτωση του Νεύτωνα που παράλληλα με την διατύπωση της Νευτώνειας Μηχανικής του εργαζόταν μανιωδώς με την Αλχημεία. Και o Heisenberg παράλληλα με την Κβαντομηχανική θεωρία του είχε Χριστιανο-πλατωνικές εμμονές.

Με αυτά δεν θέλω να απαλλάξω τους δύο προαναφερόμενους από τα "αμαρτήματά" τους αλλά να επισημάνω ότι σε αυτά υπέπεσαν "βαθμιαία" όταν διαπίστωσαν ότι διατηρώντας αμιγείς επιστημονικές απόψεις θα έμεναν άγνωστοι, στο περιθώριο της Ελληνικής Κοινωνίας, όπως και τόσοι άλλοι συνάδελφοί τους.

Η υποχώρηση στις απαιτήσεις των εκδοτών έγινε παράλληλα με την ανάπτυξη "παρεκκλίσεων" και προσωπικών προσθηκών στην Καθαρή Επιστήμη.

Άθεος είπε...

Σας γνωρίζω όλους, όμως άσχετα με τα πιστεύω σας, εγώ για να είναι ο εαυτός μου, πρέπει να λέω αυτό που πιστεύω. Σαφώς οι δυο συμπαθέστατοι επιστήμονες, αν δεν τα πίστευαν αυτά δεν θα τα έγραφαν. Με την καλή παρουσίαση του βιβλίου τους, η Μελάνη κατάφερε να μας δώσει το στίγμα: Σαφώς, οι συγγραφείς, σκόπευσαν περισσότερο στην εμπορικότητα, και εδώ που τα λέμε, αν δεν τα πιστεύεις αυτά δεν μπερδεύεις το φάντη με το ρετσινόλαδο…
Έχω γράψει ένα βιβλίο εδώ και τρία χρόνια (το έγραφα 7 χρόνια). Οι μεγαλύτεροι εκδοτικοί οίκοι, το απέρριπταν διαβάζοντας τον τίτλο ή οι περισσότερο… αντικειμενικοί, διάβαζαν και τον πρόλογο. Τρία χρόνια, δεν το έβαλα κάτω. Δεν άλλαξα ούτε φράση. (Έβγαλα ένα μέρος, γιατί γινόταν πολύ μεγάλο το έργο, όμως κι αυτό θα εκδοθεί σαν ένα ξεχωριστό βιβλίο). Συνεπώς δεν είναι η πίεση των εκδοτικών οίκων, αλλά η τάση τους να γραφτεί κάτι που να πουλήσει περισσότερο, συμφωνώντας παράλληλα με τους περισσότερους αναγνώστες, που στο μέλλον θα είναι ξανά πελάτες!
Λυπάμαι για τους συγγραφείς, που τους εκτιμούσα (έχω ένα βιβλίο τους «Τα άστρα και οι μύθοι τους») όμως θα είμαι πολύ προσεκτικός αν άλλη φορά πάω να αγοράσω βιβλίο που το θέμα του μπορεί να μπερδεύει τραπουλόχαρτα με γιατροσόφια.

Αόρατη Μελάνη είπε...

Σας ευχαριστώ όλους για τα σχόλια, και ειδικά εσένα Μποζονιο για τη πληροφορία σχετικά με την "ημέρα-μέρα".

Χαίρομαι πολύ που πέρασαν από εδώ δόυ τουλάχιστον άνθρωποι σχετικοί με το χώρο της φυσικής.

iamaticus είπε...

Ευγενικη μου ΑΟΡΑΤΗ.

(Μ'αρεσουν οι επιθετικοι προσδιορισμοι σε σχεση με τα ονοματα)-ενδεχομενως- ηδη σου εχω συστηθει.

ΑΠΟΛΥΤΩς ΣΥΜΦΩΝΩ με τις πλουσιες παρατηρησεις σου. (τεκμηριωμενες με πνευμα ελευθερο).
Αν και δεν εχω διαβασει το βιβλιο,θα σου πω ομως γιατι ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΘΑ ΔΙΑΒΑΖΑ.

Και μονο ο τιτλος θα με ΑΠΕΤΡΕΠΕ,ΑΠΟ ΤΟ ΝΑ ΔΩ ΕΣΤΩ ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.

Απο τη μια μερια,χρησιμοποιει μια "ατυχη , μεταφορα"και σαν υποτιτλο "ενδυεται επιστημονικοτητα".

Απο την αλλη,το γραφουν δυο μαζι..
(ΕΝΧΕΙΡΗΜΑ ΣΥΝΗΘΩΣ ΑΝΕΠΙΤΥΧΕΣ).

Και το τελευταιο (σημαντικοτερο ειδικα για την Ελλαδα),νοιωθουν την αναγκη να δηλωσουν την Ακαδημαικη τους ιδιοτητα,προφανως για την ενισχυση της "εγκυροτητας",του περιεχομενου του "πονηματος" τους.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ.

Maria είπε...

Τίποτε δεν είναι ιερό, όλα πρέπει να λέγονται!!!

Χαιρετώ Αόρατη ομοϊδεάτισσα!!!

Idom είπε...

Γεια σου Αόρατη!

Αν διαβάζεις "πάντα" "έτσι" τα βιβλία θα πρέπει να είσαι ένα πολύ δυστυχισμένο άτομο.
Και δεν το λέω τόσο ειρωνικά αυτό, όσο με θλίψη: η αναζήτηση τής απόλυτης δικαιοσύνης και καθαρότηας είναι δύσκολο πράγμα - ιδίως αν εφαρμόζεται και βιωματικά. Στειρώνει / στεγνώνει τον άνθρωπο. Ενίοτε γενάει και τερατάκια - βλέπε π.χ., την πολιτική ορθότητα στους δυτικά τού Ατλαντικού μεγάλους μας συμμάχους.

Το βιβλίο το έχω, αν και ακόμα δεν εδέησα να το διαβάσω όλο - topics μόνο ανάλογα με το θέμα που με ενδιέφερε.

Είμαι ένας από αυτούς που χρησιμοποιούν τους όρους ημέρα / μέρα ακριβώς όπως λένε οι συγγραφείς, αλλά παραδέχομαι ότι δεν είναι τυποποιημένο.

Οι δύο καθηγητές μού αρέσουν - δηλαδή η εκπομπή τους στην TV, από εκεί τούς ξέρω - νομίζω, by far ότι πιο σοβαρό / ποιοτικό έχει δείξει η ελληνική εκπαιδευτική τηλεόραση.

Και ήταν οι μόνοι - από όσο γνωρίζω - που σε μία από τις τελευταίες εκπομπές τους σήκωσαν το γάντι και απάντησαν στις ~#$%^&*&(* τού Λιακόπουλου, πριν δύο χρόνια περίπου, τον καιρό που ο Λ. ήταν στα ντουζένια του και είχαν αρχίσει να τον προσκαλούν "κανονικές", "μερήσιες" εκπομπές, υψηλής ακροαματικότητας και πέρα από τα blogs, κανένας δεν τολμούσε να συγκρουστεί μαζί του.

Για το πάπλωμα: δεν μπορώ να πω ότι έχεις άδικο. Ναι θα ήταν καλό να είναι πιο ουδέτεροι, αντικειμενικοί και ισορροπημένοι (στο κείμενό τους).
Θα "έπρεπε" κι όλας;
Το βιβλίο σαφώς δεν είναι επιστημονικό εγχειρίδιο. Ακολουθεί τον τόνο τής κουβεντούλας. Αν κουβέντιαζες με αυτούς τους ανθρώπους - και δεν ένιωθαν ότι τους παρακολουθεί η αστυνομία τού λόγου - προφανώς και θα διάνθιζαν την κουβέντα τους με σολοικισμούς, παραδοχές, προσωπικά τους φαντάσματα κ.λπ.. Ε, αυτό περίπου έκαναν και στο βιβλίο. Ξαναλέω, καλύτερα να μην.
Αυτό που μού βγάζουν όμως εμένα είναι ότι είναι άνθρωποι (με μικρό το "α") και ότι συνειδητά το αποδέχονται και το χαίρονται αυτό. Πράγμα που από ότι βλέπω δεν το συγχωρείς.

Για να τους υπερασπιστώ λίγο ακόμα, να πω ότι δεν γίνεται να υπάρξει κοινή αποδοχή για το τι θα πρωτοχωρέσει σε ένα βιβλίο λίγων εκατοντάδων σελίδων που πραγματεύεται την πρακτική μέτρηση τού χρόνου.
Να πω ότι και εγώ, αρκετές φορές απογοητεύτηκα από το βιβλίο γιατί δεν βρήκα την πληροφορία που γύρευα.

Και τώρα σε παρακαλώ πάρα πολύ, υπόδειξέ μου δύο καλύτερα βιβλία επί τού θέματος, ίδιου περίπου όγκου, το ένα γραμμένο από Έλληνες και το άλλο από ... βάρβαρους, μεταφρασμένο στην ελληνική.

Τέλος, όπως λέει και ο IonnKorr, ο αριθμός των αστρονόμων που δεικνύει θρησκευτικότητα (ή παρέκκλιση!) είναι μεγάλος. Εμένα τού, σχεδόν, κοινού θνητού γιατί να μην μού λέει "κάτι" αυτό;

Idom

Αόρατη Μελάνη είπε...

Δηλαδή για να δικαιούμαι να ασκλήσω κριτική επί ενός βιβλίου που πραγματεύεται ένα θέμα, πρέπει απαραιτήτως να κυκλοφορούν τουλάχιστον δύο άλλα καλύτερα βιβλία στο ίδιο θέμα;

Πράγματι είμαι δυστυχισμένη - με ενοχλούν οι σολοικοισμοί των υποτίτλων στις ταινίες του STAR και του ALTER, με ενοχλούν τα φραστικά και νοηματικά λάθη στα βιβλία που διαβάζω, και με ενοχλεί η ευρεία αποδοχή "μεταφυσικών" αντιλήψεων παρά τον κραυγαλέο παραλογισμό τους. Με ενοχλούν ένα σωρό πράγματα - ο ρατσισμός, λόγου χάρη, η αγένεια, και αναρίθμητα άλλα μικρά και μεγάλα. Σίγουρα θα ήμουν πολύ πιο ευτυχής αν μπορούσα να τα αγνοήσω. Κάποιο κατασκευαστικό ελάττωμα όμως στον εγκέφαλό μου με εμποδίζει.

Κοίτα να δεις όμως που έχω βρει θεραπεία - έστω και μόνο με μορφή ανακούφισης των συμπτωμάτων. Έχω ανοίξει ένα μπλογκ και μιλάω για όλα όσα με ενοχλούν. Μερικές φορές, όταν πρόκειται για πολύ σημαντικά θέματα (όχι βεβαίως για το βιβλίο αυτό, που όπως λες δικαίωμά τους να γράφουν ό,τι θέλουν, άνθρωποι είναι), δεν μου αρκεί να τα γράφω, και τότε περνάω και στην πράξη.

Ελπίζω πάντως ότι όπως οι συγγραφείς ως άνθρωποι δικαιούνται να ανακατεύουν επιστήμη με δεισιδαιμονία, έτσι δικαιούμαι κι εγώ ως άνθρωπος να έχω άποψη επό των γραπτών τους, ιδίως από τη στιγμή που τα δημοσιεύουν.

Vagelford είπε...

Μελάνη, join the club.

Δυστυχώς οι δύο δάσκαλοι δεν το έχουν και πολύ το θέμα "χρόνος", όπως και αρκετά άλλα θέματα από ότι φαίνεται.

Αόρατη Μελάνη είπε...

Α, χαίρομαι που είναι κι άλλος της ίδιας γνώμης με μένα!

Αόρατη Μελάνη είπε...

Επειδή πολλές αντιρρήσεις εκφράστηκαν για την άποψή μου, και εντός κι εκτός του μπλογκ μου, νιώθω την ανάγκη να παραθέσω συνδέσμους προς μια συνέντευξη και ένα άρθρο του καθηγητή Δανέζη, τα οποία καταδεικνύουν σαφώς και πέραν πάσης αμφιβολίας την άποψη που υποστηρίζω, ότι δηλαδή ο Δανέζης υσνειδητά ανακατεύει τη μεταφυσική στην επιστήμη, όπου και όσο τον παίρνει.

Θεολογική Σκέψη και Σύγχρονη Επιστημονική γνώση

Μ. Δανέζης για το 'σωματίδιο του Θεού' και η νέα πραγματικότητα 'άνευ θανάτου'

Idom είπε...


Δίκιο έχεις.
Είναι υπόδειγμα "αλλού για αλλού" αυτά που λέει στην συνέντευξη.
Μάλλον, πιο συγκεκριμένα - σε σχέση με αυτό που έγραψες τώρα -, ανακατεύει την Ορθοδοξία με την Επιστήμη και τις ενώνει εις σάρκαν μία.

Συμφωνώ με τον Ionn Korr και "καταλαβαίνω" και τον bozonio.

ΔΕΝ συμπαθώ την σχολή τού Δ., αλλά - ποιος ξέρει; - είναι και αυτή ένας τρόπος για να βλέπεις τον Κόσμο: έναν Κόσμο κάπως "θεοποιημένο", κάπως "ολιστικό".
Ούτε την δική σου, αποστειρωμένη ορθολογική σχολή συμπαθώ.

Ιστορικά βέβαια, για την δική του σχολή έχουμε καταγραμμένες ένα σωρό ωμότητες και ακρότητες...

Σχετικά με την "ερώτησή" σου:

"Δηλαδή για να δικαιούμαι να ασκήσω κριτική επί ενός βιβλίου που πραγματεύεται ένα θέμα, πρέπει απαραιτήτως να κυκλοφορούν τουλάχιστον δύο άλλα καλύτερα βιβλία στο ίδιο θέμα;"

φοβάμαι ότι θα απαντήσω "Ναι".
Με εισαγωγικά βέβαια: μία σωστή κριτική είναι πολύτιμη και για τον συγγραφέα.
Αλλά έχω βαρεθεί την μαξιμαλιστική θέση, ξεχωριστών ατόμων ή μεγάλων πολιτικών, κοινωνικών κ.λπ. ομάδων, που μάς έχουν φλομώσει στην σωστή κριτική, και που μόνο το σούπερ τέλειο είναι επαρκώς καλό για αυτούς, αλλά ΔΕΝ μάς το δείχνουν στην πράξη.

Idom

Ali Al-Yunani είπε...

❤️💗❤️💗❤️💗💌💓💕💓💌💗

https://alialyunani.wordpress.com/2009/01/19/%CE%B8%CE%B1%CF%8D%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B9%CF%83%CE%BB%CE%AC%CE%BC/

https://alialyunani.files.wordpress.com/2013/08/cf84cebf-cebacebfcf81ceaccebdceb9-cebaceb1ceb9-ceb7-cf83cf8dceb3cf87cf81cebfcebdceb7-ceb5cf80ceb9cf83cf84ceaecebcceb7-cf83cf85ceb3ceba.pdf