ΠΕΡΙ ΘΑΥΜΑΤΩΝ

 Συχνά ακούμε ως επιχείρημα υπέρ της ύπαρξης θεού το γεγονός ότι συμβαίνουν θαύματα. Πολλές φορές γίνεται αναφορά σε κάποιο συγκεκριμένο θαύμα που έχει βιώσει ο συνομιλητής μας ή που του έχει μεταφερθεί από αξιόπιστη πηγή.

Αποτελούν όμως αυτά τα θαύματα απόδειξη ύπαρξης θεού;

Πρώτον, θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι όντως πρόκειται για θαύματα. Που σημαίνει ότι πρέπει να συμφωνήσουμε ως προς τι σημαίνει "θαύμα", πράγμα δύσκολο, διότι κι εδώ υπάρχουν πολλές και διάφορες απόψεις. Για κάποιον, "θαύμα" μπορεί να είναι το γεγονός ότι πέρασε τις εξετάσεις του εξαμήνου, για άλλον το ότι θεραπεύτηκε από καρκίνο... Όμως τα γεγονότα τέτοιου τύπου, όσο απρόσμενα κι αν φαντάζουν, όσο επιθυμητά κι αν είναι στον αποδέκτη τους, παραμένουν μέσα στη σφαίρα του φυσιολογικού. Κάποιοι θα περάσουν τις εξετάσεις τους, κάποιοι θα θεραπευτούν από τον καρκίνο. Μπορεί να είναι λίγοι, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται πως αυτοί οι λίγοι βίωσαν ένα "θαύμα". Αυτό που τους συνέβη μπορεί να ήταν λίγο ή πολύ απίθανο, αλλά δεν ήταν κι αδύνατον.

Μήπως όμως αυτά τα φυσιολογικά μεν, απίθανα δε, συμβαίνουν πιο συχνά σε πιστούς; Μήπως φαίνεται σαν να είναι εντός των ορίων του φυσικού, αλλά στην πραγματικότητα είναι αφύσικα λόγω της συχνότητάς τους; Μήπως τα θαύματα συμβαίνουν μόνο αν προσεύχεσαι ή έστω αν πιστεύεις;

Κάτι τέτοιο δεν έχει διαπιστωθεί, απ' όσο ξέρω. Οι προσωπικές παρατηρήσεις και η περιπτωσιολογία δεν αποτελούν επιχείρημα εδώ. Το γεγονός ότι ένας θρήσκος άνθρωπος θεραπεύτηκε από καρκίνο, δεν μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι στην περίπτωσή του συνέβη ένα "θαύμα". Θεραπεύονται και άνθρωποι που δεν είναι θρήσκοι, ενώ άλλοι που είναι πολύ θρήσκοι και μάλιστα προσεύχονται με κατάνυξη, δεν θεραπεύονται. Εξ όσων γνωρίζω, καμία μελέτη δεν έχει διαπιστώσει να συμβαίνουν περισσότερες θεραπείες ή περισσότερα "θαύματα" οποιασδήποτε μορφής στους θρήσκους.

Για να μιλήσουμε πραγματικά για θαύμα, θα έπρεπε να συμβεί κάτι που να αντιβαίνει στους νόμους της φυσικής. Κάτι που να μην μπορεί να ερμηνευτεί με τους φυσικούς νόμους. Κάτι που να απαιτεί κατάλυση των φυσικών νόμων για να συμβεί. Τέτοια "θαύματα", όμως, κατά περίεργο τρόπο, δεν συμβαίνουν ποτέ. Υπάρχουν βέβαια αναφορές σε αρχαίες ιστορίες, όμως αυτές φυσικά δεν είναι αξιόπιστες, ούτε καν αν αναφέρονται σε έναν χοντρό τόμο με τις λέξεις "Αγία Γραφή" στο εξώφυλλο. Για να πεισθούμε ότι συνέβη ένα τέτοιο θαύμα θα πρέπει να έχουμε τεκμήρια, όχι απλές εξιστορήσεις. Διαφορετικά, αν πιστέψουμε ότι ο προφήτης Ηλίας ανέβηκε στον ουρανό με ένα φλεγόμενο άρμα, θα πρέπει να πιστέψουμε επίσης ότι ο Φαέθων διέσχισε τον ουρανό με φλεγόμενο άρμα, και πάει λέγοντας. Δεν μπορούμε να δεχθούμε ως αληθές το γεγονός ότι αναστήθηκε ο Ιησούς αλλά να απορρίψουμε ως μύθο το γεγονός ότι αναστήθηκε ο Όσιρις. Νομίζω πως όλοι κατανοούμε ότι όλα τα αφηγήματα τέτοιου τύπου είναι απλοί μύθοι, με όποιον τρόπο κι αν μας μεταφέρθηκαν, όσο κύρος κι αν απολαμβάνουν σε ορισμένους κύκλους.

Τέτοια θαύματα, γεγονότα που να αντιβαίνουν στους φυσικούς νόμους, δεν έχουν καταγραφεί ποτέ. Αρχαίοι μύθοι, ιστορίες από δεύτερο και τρίτο χέρι, ποτέ όμως κάποια αξιόπιστη καταγραφή, ποτέ κάτι τεκμηριωμένο.

Έστω, όμως, ότι συνέβη ένα θαύμα. Ένα γνήσιο θαύμα, ένα γεγονός που αντιβαίνει στους φυσικούς νόμους που γνωρίζουμε, ένα γεγονός που είναι όχι απλώς πολύ απίθανο αλλά απολύτως αδύνατον να συμβεί. Πώς από αυτό προκύπτει ότι υπάρχει θεός;

Είναι πολύ απλό: δεν προκύπτει.

Αν παρατηρήσουμε ένα τέτοιο θαύμα, βρισκόμαστε μπροστά σε κάτι ανεξήγητο, σε κάτι άγνωστο. Δεν μπορούμε να δώσουμε εξήγηση στο φαινόμενο, δεν γνωρίζουμε τους μηχανισμούς που το διέπουν. Από αυτήν την άγνοια, όμως, δεν μπορούμε να συμπεράνουμε ότι υπάρχει θεός. Μπορούμε μόνο να διαπιστώσουμε την άγνοιά μας και να την παραδεχτούμε. Η αιτία, η εξήγηση, η ερμηνεία, μας είναι άγνωστη. Λέγοντας ότι η αιτία είναι η θεία βούληση, δεν δίνουμε εξήγηση, απλώς αυθαιρετούμε.

Μπορεί το "θαύμα" να έχει μια αιτία άγνωστη σ' εμάς, αλλά γνωστή σε άλλους. Μπορεί να έχει μια αιτία άγνωστη προς το παρόν, αλλά που θα αποκαλυφθεί ή θα ανακαλυφθεί στο μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, σίγουρα έχει μια αιτία φυσική, έστω κι αν εμείς δεν μπορούμε να το διακρίνουμε τη στιγμή που συμβαίνει. Εξ ορισμού, όλα όσα συμβαίνουν είναι μέρος της φύσης, είναι φυσικά. Έχουμε κατορθώσει να ανακαλύψουμε πολλούς φυσικούς νόμους, σίγουρα όμως όχι όλους. Αν παρατηρούμε κάτι που μας φαίνεται σαν θαύμα, ενδεχομένως να παραβαίνει τους φυσικούς νόμους που γνωρίζουμε, σίγουρα όμως διέπεται από κάποιους φυσικούς νόμους, έστω κι αν εμείς δεν τους γνωρίζουμε ακόμη.

Με το να λέμε ότι καθετί το απίθανο ή το ανεξήγητο οφείλεται στη θεία βούληση, δεν δίνουμε ερμηνεία. Εκφράζουμε μονάχα τον ευσεβή πόθο μας να υπάρχει θεός και να ενεργεί έτσι όπως εμείς επιθυμούμε και φανταζόμαστε.

Μεταφέρω εδώ ένα απόσπασμα από το άρθρο "Πρέπει να το νιώσεις" του μπλόγκερ Losing God:

Θαύματα καταγράφονται από όλες τις θρησκείες, το ένα πιο "θαυμαστό" από το άλλο. Πολλά είναι εμφανώς υπερβολές, παρειδωλίες, κατασκευάσματα. Άλλα, είναι εντελώς ανεπιβεβαίωτα. Κανένα δεν είναι επιστημονικά επιβεβαιώσιμο. Ποτέ δεν φυτρώνουν κομμένα μέλη, ποτέ δεν γιατρεύονται γενετικά σύνδρομα. Πλημμύρες έχουν παρακάμψει ένα σπίτι "που σώθηκε από θαύμα", αλλά όχι χιλιάδες άλλα που μάλλον δεν το άξιζαν. Το ίδιο ισχύει και για "θαυματουργές" ιάσεις τύπου μία στο εκατομμύριο, που αντιμετωπίζονται από τον πιστό ως θαύμα αντί ως στατιστική απιθανότητα που έτυχε σ' αυτόν. Οι υπόλοιποι 999.999 δηλαδή ήταν ανάξιοι του θαύματος;

Οι πιστοί των θρησκειών δεν έχουν μεγαλύτερα ποσοστά "θαυμάτων" στη ζωή τους, από τους μη πιστούς. Καμία θρησκεία δεν "καρπώνεται" αριθμό θαυμάτων που να ξεφεύγουν από την στατιστική πιθανότητα. Πιστοί συρρέουν κατά εκατομμύρια σε διάφορα προσκυνήματα στον κόσμο, ελάχιστοι όμως καταλήγουν τελικά να παίρνουν αυτό που ζήτησαν.

Είναι μεγάλος ο πειρασμός να μιλήσουμε για "θαύμα" όταν μας συμβαίνει κάτι απροσδόκητα ευνοϊκό, κάτι που ίσως επιθυμούσαμε πολύ και δεν τολμούσαμε να πιστέψουμε ότι μπορεί να συμβεί. Μας κάνει να νιώθουμε ξεχωριστοί, ευνοημένοι, ευλογημένοι. Μας δημιουργεί ένα αίσθημα ευεξίας, ασφάλειας, θαλπωρής. Δυστυχώς, όμως, πρόκειται για μια καθαρά συναισθηματική αντίδραση, που δεν επιβεβαιώνει τίποτα. Μια αντίδραση βασισμένη σε μια απολύτως υποκειμενική ερμηνεία των γεγονότων. Διότι από πουθενά δεν προκύπτει ότι αυτό που μας συνέβη ήταν θαύμα. Αλλά και να ήταν, από πουθενά δεν προκύπτει ότι αυτό επιβεβαιώνει την ύπαρξη θεού - και μάλιστα του θεού στον οποίο τυχαίνει να πιστεύουμε.

Η λέξη "θαύμα" είναι ξεκάθαρο ότι έχει νόημα μόνο μεταφορικά.

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~

Το άρθρο αυτό αποτελεί μέρος του πιο εκτεταμένου άρθρου "Υπάρχει θεός;"