ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΒΙΚΙΝΓΚ

Ισλανδία, η γη της επαγγελίας

Διάβασα στην εφημερίδα El País ένα άρθρο για την Ισλανδία. Υποθέτω ότι ο αρθρογράφος έχει εξωρραΐσει κάπως την πραγματικότητα, παρ’ όλα αυτά όμως, τα όσα διάβασα με άφησαν κατάπληκτη, με μια γεύση λαχτάρας και νοσταλγίας στον ουρανίσκο. Ακόμη και αν δεν είναι αληθινά, δίνουν τροφή για σκέψη και προβληματισμό.

Όπως μας ενημερώνει το άρθρο, η Ισλανδία είναι η χώρα με τις περισσότερες γεννήσεις, τα περισσότερα διαζύγια, και τις περισσότερες εργαζόμενες γυναίκες από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Είναι επίσης η χώρα με τους πιο ευτυχισμένους κατοίκους, σύμφωνα με μια έρευνα του The Guardian (το κατά πόσον η ευτυχία μπορεί να μετρηθεί είναι βεβαίως αμφισβητήσιμο) .

Πολλά και διάφορα θέματα παρουσιάζονται στο άρθρο, όλα ενδιαφέροντα και όλα ελκυστικά. Από το σύστημα φορολογίας (πολύ χαμηλοί φόροι), από την παιδεία (δημόσια παιδεία τέτοιου επιπέδου που κανείς δεν αναζητά την ιδιωτική), από τις ανώτερες σπουδές (σχεδόν όλοι οι Ισλανδοί πηγαίνουν στο εξωτερικό σε κάποια φάση των σπουδών τους, ενώ παράλληλα το εκεί πανεπιστήμιο έχει πολύ υψηλό επίπεδο και προσελκύει σπουδαστές από άλλες χώρες), ως το κεφάλαιο που με άγγιξε περισσότερο: την οικογένεια.

Οι Ισλανδές γυναίκες μοιάζουν να αποτελούν πρότυπο χειραφέτησης. Κάνουν παιδιά πολύ νέες, παράλληλα με τις σπουδές και την καριέρα τους. Το κράτος υποστηρίζει την τεκνοποίηση με κατάλληλα επιδόματα και με γονεϊκές άδειες που δικαιούται τόσο η μητέρα όσο και ο πατέρας. Αυτό όμως που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση ήταν η νοοτροπία που διέπει τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Οι Ισλανδοί δίνουν προτεραιότητα στο παιδί και όχι στη σχέση του ζευγαριού. Από τη στιγμή που δυο άνθρωποι κάνουν ένα παιδί μαζί, είτε είναι παντρεμένοι μεταξύ τους είτε όχι, είτε χωρίσουν στη συνέχεια είτε όχι, αισθάνονται ότι έχουν μια οικογένεια, με επίκεντρο το παιδί. Αν η σχέση τους δεν προχωρήσει για κάποιο λόγο, τη διαλύουν χωρίς αυτό να θεωρείται τραγωδία. Η κηδεμονία των παιδιών κατά κανόνα ανατίθεται από κοινού και στους δύο γονιούς. Είναι αρκετά συνηθισμένο οι γυναίκες να έχουν παιδιά από διαφορετικούς πατεράδες, χωρίς αυτό να σοκάρει κανέναν ούτε να θεωρείται ανώμαλο. Οι Ισλανδοί δεν μένουν σε σχέσεις που δεν τους ικανοποιούν για συμβατικούς λόγους. Η έννοια του «μένουμε μαζί για τα παιδιά» δεν υπάρχει.

Ο αρθρογράφος αναφέρει την περίπτωση μιας κοπέλας που ενώ σπούδαζε στη Γερμανία έμεινε έγκυος από έναν Γερμανό. Η σχέση τους διακόπηκε, και η κοπέλα έκανε δεσμό με έναν Ισλανδό. Επέστρεψαν μαζί στην Ισλανδία, αποφασισμένοι να συζήσουν και να μεγαλώσουν μαζί το μωρό. Αργότερα έκαναν και ένα δικό τους παιδί και τα μεγαλώνουν μαζί. Ο Γερμανός πατέρας του πρώτου παιδιού το επισκέπτεται τακτικά και φιλοξενείται στο σπίτι του ζευγαριού, γιατί η μητέρα θεωρεί σημαντικό να διατηρήσει το παιδί την επαφή με το βιολογικό του πατέρα. Όλα αυτά χωρίς καυγάδες, χωρίς δικαστήρια, χωρίς μαλλιοτραβήγματα. Απλά και αυτονόητα. Όπως λέει η ίδια η κοπέλα, «Είναι νορμάλ για τις γυναίκες να έχουν παιδιά από διάφορους άντρες. Όλοι τους είναι οικογένεια.»

Οι ίδιοι οι Ισλανδοί αποδίδουν αυτή τη νοοτροπία στους προγόνους τους, τους Βίκινγκ, οι οποίο ναι μεν έκαναν αιμοσταγείς επιθέσεις σε άλλους λαούς, σκοτώνοντας τους άντρες και βιάζοντας τις γυναίκες, είχαν όμως τον κοινό νου να μην απαιτούν από τις γυναίκες τους να τους είναι πιστές όσο αυτοί τριγύριζαν εδώ κι εκεί με τα καράβια τους. Οι γυναίκες έκαναν παιδιά με τους σκλάβους, και οι Βίκινγκ όταν επέστρεφαν τα δέχονταν με χαρά – όσο περισσότερα παιδιά, τόσο το καλύτερο. Στους Ισλανδούς αρέσει να λένε ότι η χώρα τους είναι σε μεγάλο βαθμό παγανιστική, χωρίς το βάρος των κοινωνικών ταμπού που βαραίνουν άλλους λαούς.

Αυτή η νοοτροπία είναι που επιτρέπει σε μιαν άλλη εικοσιπεντάχρονη κοπέλα με τρία παιδιά να μην αισθάνεται καταρρακωμένη από την πρόσφατη εγκατάλειψη του συντρόφου της, αλλά να ετοιμάζεται με κέφι και αισιοδοξία να μεγαλώσει μόνη τα παιδιά της. Ένας χωρισμός μπορεί να φέρνει από μόνος του θλίψη και απογοήτευση – μπορεί και όχι, αν και τα δύο μέλη του ζευγαριού επιθυμούν να χωρίσουν. Όταν όμως φορτώνεται με το κοινωνικό στίγμα της αποτυχίας, όταν όλοι οικτίρουν το ζευγάρι, τα παιδιά, την καημένη την κοπέλα που έμεινε μόνη ή τον καημένο τον άντρα που τον πέταξαν έξω, το συναισθηματικό βάρος μπορεί να γίνει αβάσταχτο, ενώ δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος για κάτι τέτοιο. Ο χωρισμός δεν συνιστά ούτε τραγωδία ούτε αποτυχία. Καθένας μπορεί να βιώσει την εξέλιξη της προσωπικής του σχέσης με τον δικό του προσωπικό τρόπο. Μπορεί να βιώσει το χωρισμό ως καταστροφή ή ως ένα καινούριο ξεκίνημα. Το κοινωνικό πλαίσιο μπορεί και πρέπει να τον στηρίξει σε κάθε περίπτωση, όχι να στιγματίσει την απόφασή του με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.

Προτεραιότητα των Ισλανδών είναι να μεγαλώνουν γερά παιδιά, φροντίζοντας την υγεία και την παιδεία τους. Τα παιδιά ανήκουν σε όλους, ανήκουν στην κοινότητα. Η ευρύτερη οικογένεια νοιάζεται για την ανατροφή τους και συμμετέχει ενεργά σε αυτήν. Για να μεγαλώσει ένα παιδί δεν είναι ανάγκη να αποτελούν ερωτικό ζευγάρι οι φυσικοί γονείς του, αλλά απλώς να έχει όλη τη στοργή, τη φροντίδα και την ασφάλεια που χρειάζεται. Αν οι γονείς χωρίσουν δεν κάνουν το παιδί διελκυστίνδα, αλλά συνεργάζονται αρμονικά στην ανατροφή του. Αν οι γονείς επιθυμούν να χωρίσουν το κάνουν χωρίς να νομίζουν ότι έτσι βλάπτουν το παιδί τους. Τα παιδιά δεν βλάπτονται από το χωρισμό, αλλά από τον τρόπο που αντιμετωπίζεται ο χωρισμός αυτός. Αν το παιδί έχει εξασφαλισμένη την κάλυψη των υλικών και συναισθηματικών αναγκών του, δεν συντρέχει κανένας λόγος να παραμένουν μαζί ως ζευγάρι δύο άνθρωποι που θα ήταν πολύ πιο ευτυχισμένοι χωριστά. Αντιθέτως, χωρίζοντας θα έχουν την ευκαιρία να ζήσουν μια πιο ικανοποιητική προσωπική ζωή και τελικά να προσφέρουν περισσότερα και στο ίδιο το παιδί τους.

Εμείς οι μεσόγειοι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μπροστά μας μέχρι να φτάσουμε την ελευθερία σκέψης των Βικίνγκων…

(Η εικόνα του ντράκαρ στην αρχή της ανάρτησης είναι κάπως άσχετη, αλλά μ' άρεσε. Μπορείτε να θεωρήσετε ότι συμβολίζει την τόλμη, την εξερεύνηση, το ταξίδι προς το άγνωστο...)